راهکارهایی وجود دارد که به ما کمک می کند تا بدانیم با کودک تنبل چه کنیم؛ اگر کودک برای انجام تکالیف مدرسه تنبل است ابتدا علت را شناسایی کنید، سپس برای تکمیل تکالیف به او پاداش دهید، کارهایش را پس از اتمام بررسی کنید، کارهای سختش را به بخش های کوچکتر تقسیم کنید، موفقیت های کوچکش را تشویق کنید و اگر نیاز است برای او معلم خصوصی بگیرید.
اگر کودک در انجام کارهای روزمره تنبل است این راهکارها را امتحان کنید: انتظارات خود را جزئی و واضح برای او توضیح دهید، برای تکمیل کارها زمان تعیین کنید، عواقب کارهایی که انجام نمی شود را برای او توضیح دهید، برای انجام کارها پاداشی برایش درنظر بگیرید، کارهای خانه را به فعالیت های سرگرم کننده تبدیل کنید و در صورت امکان کارها را با اعضای خانواده به صورت تیمی انجام دهید.
همچنین برای ایجاد انگیزه در کودکان تنبلی که فعالیت فیزیکی ندارند می توانید فعالیت هایی را در نظر بگیرید که کودک به آن ها علاقه مند است، برخی از روزها را به انجام فعالیت فیزیکی خانوادگی اختصاص دهید و زمان استفاده از وسایل الکترونیکی را محدود کنید.
علل تنبلی کودکان
علاوه بر خستگی جسمانی، آن چه از بیرون شبیه تنبلی به نظر می رسد ممکن است کمبود انرژی روانی باشد. در این قسمت به علل شایع و پنهانی که به صورت “تنبل بودن” خودشان را نشان می دهند می پردازیم.
1- ناتوانی های یادگیری
ناتوانی های یادگیری باعث می شود کودکان نسبت به یادگیری بی علاقه و بی انگیزه باشند و والدین و معلمان فکر کنند که بچه ها تنبل هستند.
2- ADHD (اختلال کمبود توجه و بیش فعالی)
ADHD یکی از شایع ترین اختلالات عصبی رشدی است. این کودکان در تمرکز مشکل دارند و عدم تمرکز درمان نشده می تواند بر توانایی و انگیزه آن ها برای یادگیری تاثیر بگذارد. اگر کودکان تشخیصی برای این بیماری دریافت نکنند باعث می شود بی انگیزه و تنبل به نظر برسند.
3- مشکل خواب
کمبود خواب باعث می شود که کودکان تنبل و بی انگیزه به نظر برسند زیرا این کودکان شب ها به خوبی استراحت نمی کنند و در طول روز خسته هستند. خواب ناکافی همچنین بر یادگیری و عملکرد تحصیلی و روزانه کودک نیز تاثیر می گذارد.
4- افسردگی
کودکان افسرده نیز انگیزه، انرژی و علاقه کمی برای انجام فعالیت ها دارند و بی خوابی نیز یکی از علائم شایع افسردگی است.
5- اضطراب
اختلالات اضطرابی در بین کودکان و نوجوانان شایع است و این کودکان نیز انگیزه درونی کمی دارند.
6- والدین کنترل گر
در کنار همه نیازهای بیولوژیکی، خودمختاری مهمترین انگیزه برای انجام فعالیت هاست. کودکانی که بدون فشار بیرونی به یادگیری مشغول می شوند، یادگیرندگان با انگیزه تری هستند و بر روی فعالیت های خود احساس کنترل دارند. والدین کنترل گر باعث تضعیف روحیه بچه ها می شوند و انگیزه آن ها برای یادگیری را کاهش می دهند و آن ها را تنبل جلوه می دهند.
7- روابط آشفته والد – فرزندی
رابطه صمیمی، گرم و حمایتی میان والدین و فرزندان، انگیزه یادگیری کودکان را افزایش می دهد؛ در حالی که رابطه آشفته و بد والدین و فرزندان برای بچه ها استرس زا است و انگیزه آن ها را کم می کند.
8- احساس عدم شایستگی
بچه هایی که در مدرسه مهارت ندارد و یا باور دارند که نمی توانند در درس هایشان تسلط پیدا کنند، انگیزه ای هم برای مطالعه ندارند.
9- استرس
وقتی استرس داریم سطح دوپامین مغز کاهش می یابد و ما برای انجام کارها بی انگیزه می شویم. استرس دلایل مختلفی دارد مثل جدایی والدین، مرگ ناگهانی اعضای خانواده، دعوای والدین، نقل مکان به شهر جدید، مشاجره با دوست صمیمی و…
10- بد رفتاری با کودک
بد رفتاری یعنی پرخاشگری فیزیکی مانند سیلی زدن، لگد زدن، کتک زدن و… که منجر به مشکلات شناختی و عدم تمرکز و مشکلات عاطفی و رفتاری در کودکان می شود و بر شایستگی و عملکرد آن ها در مدرسه و زندگی روزمره تاثیر می گذارد.
11- سوء مصرف مواد مخدر
اعتیاد به مواد مخدر از دوران نوجوانی شروع می شود و به طور قابل توجهی بر انگیزه آدم ها تاثیر می گذارد.
با کودک تنبل چه کنیم؟
چه فرزند خردسال باشد و چه نوجوان، مقابله با تنبلی چالش برانگیز است؛ با این حال راهکارهای زیادی وجود دارد که به کمک آن ها می توانید به بچه ها انگیزه بدهید. سه راهکار کلی برای انگیزه دادن به کودکان عبارت است از:
- ایجاد انگیزه در کودک برای انجام تکالیف مدرسه
- سپردن برخی از کارهای روزمره به کودک
- تشویق کودک برای داشتن فعالیت بدنی
ایجاد انگیزه در کودک برای انجام تکالیف مدرسه
زمانی که کودکان برای انجام تکالیف مدرسه تنبل هستند، با کمک راهکارهای زیر می توانید مشکل را تا حدودی برطرف کنید.
1- برای تکمیل تکالیف به کودک پاداش دهید
به کودک یاد بدهید اول باید تکالیفش را کامل کند، سپس می تواند فعالیت هایی که دوست دارد را انجام دهد. حتما در این قانون ثابت قدم باشید و اجازه ندهید که به موبایل، تلویزیون، کنسول بازی و… دسترسی داشته باشد.
2- کار فرزندتان را پس از اتمام بررسی کنید
تکالیف او را بررسی کنید تا مطمئن شوید که واقعا آن ها را تمام کرده است. اگر تکالیفش مطالعه کردن بود، از او بخواهید فصلی که مطالعه کرده است را توضیح دهد تا ببینید مطالب را چقدر خوب مطالعه کرده و فهمیده است. در این روش حتما به کودک توضیح دهید که قصدتان از این کار این است که به او کمک کنید تا کارهایش را خوب انجام دهد، نه این که به او اعتماد ندارید.
3- به او کمک کنید تا کارهای سخت را به بخش های کوچکتر تقسیم کنند
همه آدم ها معمولا کارهای سخت را به تعویق می اندازند. اگر فرزندتان پروژه بزرگی دارد به او کمک کنید تا آن را به بخش های کوچک و قابل انجامی تقسیم کند. سپس هر مرحله را در تقویم یادداشت کرده، برای آن زمان مشخص کنید و هر روز آن ها را پیگیری کنید تا مطئن شوید که تا آخر کار آن ها را به تعویق نمی اندازد.
4- او را برای موفقیت های کوچک تشویق کنید
تشویق، بخش اصلی انگیزه است. تشویق های کلامی، جایزه و سایر اشکال تشویق به فرزند نشان می دهد که والدین به تلاش های او افتخار می کنند. می توانید از خود او بپرسید که مثلا هدیه را ترجیح می دهد یا پول را. و یا حتی می توانید متناسب با سن بچه ها به آن ها پاداش بدهید، مثلا به بچه های کوچکتر اسباب بازی بدهید و به بچه های بزرگتر پول.
5- اگر نیاز شد معلم خصوصی بگیرید
اگر کودکتان در فهم درسی مشکل دارد، از معلم او، خواهر و برادر بزرگتر، دوستی که در این موضوع قوی تر است و یا از یک برنامه تدریس خصوصی برای او کمک بگیرید.
6- علل را شناسایی کنید
در برخی موارد، ناتوانی های یادگیری با تنبلی اشتباه گرفته می شوند. به همین دلیل باید به دیگر علائم کودک توجه کرد. اگر علائم طولانی مدتی مانند مشکل در تمرکز، ضعف در خواندن و نوشتن و یا در پیروی کردن از دستورالعمل ها مشکل دارند، آن را با یک متخصص حرفه ای مطرح کنید.
همچنین می توانید با خود کودک صحبت کنید و بدون قضاوت کردن به حرف های او گوش دهید؛ از او بپرسید مشکل چیست، آیا مسئله ای ذهنشان را درگیر کرده است، آیا در مدرسه مشکلی دارند و…
سپردن برخی از کارهای روزمره به کودک
برای شروع تغییر کودکی که تنبل است، می توانید برخی از کارهای روزمره را به او بسپارید.
1- انتظارات خود را واضح به کودک توضیح دهید
دقیقا آنچه که از فرزندتان انتظار دارید انجام دهد را برای او توضیح دهید. مثلا به طور کلی به او نگویید که “اتاقت رو تمیز کن”، در عوض به صورت جزئی تر کارهایی که باید انجام دهد را به او بگویید مثل برداشتن لباس های کثیف، تعویض ملحفه ها، جمع کردن وسایل بازی یا سایر وسایل به هم ریخته، جاروبرقی کشیدن و…
و در صورت لزوم، نحوه انجام کارهای جدید را به او توضیح دهید.
2- برای تکمیل کارهای روزمره زمان تعیین کنید
به جای این که چند بار به فرزندتان بگویید کاری را انجام دهد، برای آن کار زمان تعیین کنید. مثلا به او بگویید: “تا ساعت ۷ فرصت داری ماشین ظرفشویی رو خالی کنی”.
3- عواقب کارهایی که انجام نمی شود را برای کودک توضیح دهید
این که برای کارهایی که کودک انجام نمی دهد تنبیهی در نظر بگیرید روش خوبی نیست، در عوض از قبل به عواقب آن فکر کنید و آن ها را به وضوح برای او توضیح دهید. مثلا به او بگویید: “اگر تا ساعت ۴ زباله ها را بیرون نبری، امشب نمیتونی تلویزیون نگاه کنی”.
4- برای انجام کارهای خانه به او پاداش بدهید
به کارهایی که فرزندتان به خوبی انجام داده است توجه کنید و او را به خاطر انجام کارهایش تحسین کنید و به او پاداش دهید. اگر بیش از یک فرزند دارید می توانید برای کسی که کارها را بهتر انجام می دهد پاداشی در نظر بگیرید، مثلا اجازه دهید تا او فیلم خانوادگی را انتخاب کند.
5- کارهای خانه را سرگرم کننده کنید
می توانید کارهای روزمره را به یک بازی تبدیل کنید و یا هنگام انجام کارها موزیک پلی کنید و در صورت امکان هنگام تقسیم کار، اگر فردی یک کار را بیشتر از کارهای دیگر دوست دارد، همان کار را به او بسپارید.
6- کارهای خانه را به صورت تیمی انجام دهید
به هر یک از اعضای خانواده وظیفه ای متناسب با سن او بدهید و از تمام اعضای خانواده بخواهید تا کارهای خانه را با یکدیگر در زمان مشخصی انجام دهید. انجام کارها به صورت تیمی و در یک زمان، برای کل خانواده احساس رضایت ایجاد می کند.
تشویق کودک برای داشتن فعالیت بدنی
معمولا داشتن فعالیت های بدنی برای بچه هایی که تنبل هستند کار سختی است. به همین دلیل بهتر است به صورت تدریجی این فعالیت ها را در برنامه روزمره تان قرار دهید.
1- فعالیت هایی که کودک به آن ها علاقه مند است را انجام دهید
کودکانی که در یک فعالیت بدنی خوب نیستند، معمولا از انجام آن خجالت می کشد. بنابراین اگر فکر می کنید فرزندتان در بازی خاصی خوب نیست و خجالت می کشد، فعالیت دیگری که برای او راحت تر است را جایگزین کنید. این فعالیت ها می تواند شنا، پیاده روی، دوچرخه سواری، اسکیت برد، بادبادک بازی، ماهی گیری و… باشد.
2- فعالیت خانوادگی منظمی داشته باشید
این روش هم کمک می کند تا همه اعضای خانواده فعالیت بدنی داشته باشند و هم اعضای خانواده زمانی را با یکدیگر سپری می کنند. مثلا در تعطیلات آخر هفته دوچرخه سواری کنید، به پیاده روی بروید، شنا کنید و بازی های گروهی مانند بسکتبال، تنیس، فوتبال، بیسبال و… را امتحان کنید.
3- زمان استفاده از وسایل الکترونیکی را محدود کنید
برای این که فرزندتان زودتر بلند شود تا کارها را انجام دهد و در طول روز از نظر جسمانی هم فعالیتی داشته باشد، محدود کردن زمان استفاده از موبایل، تبلت، لپ تاپ و… ایده خوبی است. بنابراین از قرار دادن این وسایل در اتاق کودک خودداری کنید و همچنین می توانید استفاده از این وسایل را به عنوان پاداش بعد از انجام دادن کارها برای کودک در نظر بگیرید.