وظیفه شما به عنوان پدر و مادر کودک بهانه گیر این است که در وهله اول جویای علت بهانه گیری های او باشید و سپس با صبر و حوصله به حل مسئله بپردازید. عوامل زیادی باعث بهانه گیری کودکان می شود اما با روش هایی مثل بیان احساسات، صحبت آرام، تعریف و تمجید، ایجاد فضای امن، باج ندادن، حفظ آرامش، دوری از شرایط ناخوشایند و مراجعه به روانشناس تا حد زیادی می توان اوضاع را کنترل کرد و جلوی بهانه گیری های الکی کودکان را گرفت. پس بهتر است از ابتدای کودکی بدانیم که با کودک بهانه گیر چه کنیم تا دنیای بزرگسالی او را امن تر و بهتر کنیم.
علل بهانه گیری کودکان
کودکان ممکن است به دلایل متعددی بهانه گیری کنند. شایع ترین دلیل خشم و سایر احساسات حل نشده است. گاهی اوقات مسائل گوناگون روی هم انباشته می شوند و تنش ایجاد می کنند.
استرس یا اضطراب عاطفی نیز باعث می شود که کودکان نسبت به مسائل حساس باشند و از چیزهای مختلف ایراد بگیرند. مسائل مطرح شده کودک شاید از نظر شما احمقانه باشد، اما از نظر او جدی هستند. به همین دلیل برای جلوگیری از بهانه گیری های او بهتر است به حرف هایش گوش کنید.
اضطراب شدید هم می تواند یکی از عواملی باشد که باعث می شود کودک با هر چیز کوچکی اذیت شود. این مسئله زمانی اتفاق میافتد که مثلا کودکی که اضطراب اجتماعی دارد مجبور می شود در جمع افراد زیادی باشد و تاثیر این کار بر کودک بعدا به شکل رفتارهایی مانند بی اعتنایی و یا ایراد گرفتن از هر چیز کوچکی ظاهر می شود.
همچنین اعتماد به نفس پایین، خود برتربینی و حتی انتقاد مداوم در کودکی از دیگر علل بهانه گیری کودکان است.
با کودک بهانه گیر چه کنیم؟
بهانه گیری ممکن است در هر کودکی دیده شود و امری بسیار طبیعی است زیرا کودک به اندازه بزرگسالان به رشد شناختی و اجتماعی نرسیده است تا بتواند کنترل کافی بر روی همه رفتارهایش داشته باشد. همچنین کودکان ظرفیت کمتری برای تحمل استرس دارند و بخشی از بهانه گیری های آن ها می تواند به دلیل وضعیت روحی بد آن ها باشد.
بهانه گیری های کودکان باید توسط والدین کنترل و مدیریت شود تا در آینده به رفتارهای مخرب و آسیب رسان تبدیل نشود؛ به همین دلیل رفتار والدین در مقابل بهانه گیری های کودک بسیار حائز اهمیت است. راهکارهای زیر به ما کمک می کند تا بدانیم که با کودک بهانه گیر چه کنیم:
1- احساساتتان را نسبت به بهانه گیری های کودک بیان کنید
اگر کودک بی هیچ دلیلی بهانه گیری می کند باید به او بگویید که با این کارش چه احساسی به شما دست می دهد. این کار را در کمال آرامش انجام دهید. کودکان باید بدانند که چگونه رفتاهایشان بر احساسات دیگران تاثیر می گذارد. این بهانه گیری ها معمولا اطرافیان را عصبانی و مضطرب می کند. همیشه بهتر است قبل از این که موضوع از کنترل خارج شود درباره آن صحبت کنید و مسئله را حل کنید.
2- پیگیر علت بهانه گیری کودک باشید
شاید شما اصلا کاری انجام نداده باشید اما تا زمانی که علت را ندانید، متوجه نخواهید شد که چرا کودک چنین رفتاری می کند. پس همان طور که درباره احساسات خود صحبت کردید، با آرامش از فرزندتان بپرسید که شما چه کار اشتباهی انجام داده اید و آیا اصلا کار اشتباهی انجام داده اید که او این گونه رفتار می کند. این کار باعث می شود که کودک به سوال شما فکر کند و متوجه شود که بهانه گیری های او بی مورد است و به مرور زمان از ادامه رفتار دست می کشد.
3- آرامش خود را حفظ کنید
حتی اگر این رفتار کودک شما را عصبانی می کند، سعی کنید سر آن ها داد نزنید زیرا این کار هم توهین آمیز است و هم اوضاع را بدتر می کند. این که شما سکوت می کنید و به حرف های او گوش می دهید نشانه ضعف شما نیست؛ گاهی اوقات کودک بهانه گیر دقیقا همین را می خواهد که سر آن ها فریاد بزنید تا خود را توجیه کند که آن ها درست فکر می کردند و آدم بد داستان شما هستید. فریاد زدن بر سر کودک یک روش غلط است و اگر این کار را انجام می دهید بهتر است آن را کنار بگذارید.
4- قدرت داشته باشید
زمانی که کودک از اوضاع شکایت می کند معمولا از شما می خواهد تا آن چه که باعث ناراحتی او شده است را برطرف کنید و معمولا هم می خواهند این کار سریع انجام شود. اگر آن ها همیشه برای رسیدن به این هدف نق زدن می زنند، پس به این روش از حل مسئله عادت کرده اند. به جای این حل مسئله فوری می توانید به آن ها اطمینان دهید که مشکل را برطرف خواهید کرد؛ می توانید به آن ها بگویید: “نگران نباش، من اوضاع را تحت کنترل دارم و این کار را انجام خواهم داد.»
5- از کودک تعریف کنید
کودک زمانی بهانه گیری می کند که به دلیل اضطراب و استرس، افکار منفی در ذهنش زیاد شده باشد. برای مقابله با این رفتار از کودک تعریف کنید و روی نقاط مثبت او تمرکز کنید. این کار باعث می شود که آن ها متوجه نکات مثبت شخصیت خود شوند. حتی ممکن است همان لحظه آرام نشوند و به بهانه گیری ادامه دهند، اما اگر تعاریف خود را با بازخوردهای مثبت بیشتری ادامه دهید و پیش ببرید، به مرور آرام می شوند و بهانه گیری نمی کنند.
6- با کودک صحبت کنید
وقتی کودک بهانه گیری می کند، صبر کنید تا آرام شود و زمانی که آرام شد، با او درباره اتفاق های پیش آمده صحبت کنید. صحبت کردن در مورد بهانه گیری های او باعث می شود که به علت مشکل پی ببریم و بدانیم کودک دقیقا دنبال چه چیزی است. هنگام صحبت کردن با کودک به او فرصت دهید تا درباره احساساتش حرف بزند و به او یاد بدهید که به جای جیغ و داد و بهانه گیری کردن، می تواند با صحبت کردن به خواسته اش برسد و نتایج بهتری نیز خواهد داشت.
7- از موقعیت های ناخوشایند دوری کنید
سعی کنید کودک را در موقعیت هایی که دوست ندارد و باعث ناراحتی او می شود قرار ندهید. مثلا اگر هنگام گرسنگی بهانه گیر می شود، قبل از گرسنه شدن به فکر غذای او باشید و یا اگر غروب ها بیرون رفتن را دوست ندارد، خرید و کارهای بیرون از منزل خود را اول وقت انجام دهید. اگر هم جایی هستید و می خواهید شرایط را تغییر دهید، نیم ساعت قبل به او بگویید تا در جریان قرار بگیرد و وقت کافی برای هضم شرایط جدید را داشته باشد. مثلا اگر به پارک رفته اید و می خواهید به خانه بروید نیم ساعت قبل به او بگویید تا از این تصمیم آگاه شود.
شما به عنوان یک والد، کودک خود را می شناسید و می دانید در چه شرایطی بهانه گیری می کند؛ پس قبل از این که شروع به بهانه گیری کند شرایط را تغییر دهید و یا حواس او را با بازی و سرگرمی پرت کنید.
8- فضایی برای خلوت کردن کودک با خودش در نظر بگیرید
اگر فرزند شما دائم کج خلقی و بهانه گیری می کند و یا نق می زند، به او بگویید که برای آرام شدن و تغییر رفتارهایش باید در فضای خاصی مانند اتاق و یا در خلوت خود بماند تا بتواند احساساتش را تخلیه کند و بعد از آرام شدن می تواند از آن جا بیرون بیاید.
برای راحتی بیشتر کودک می توانید در این فضا وسایلی هم مانند تعدادی اسباب بازی، بالش و پتو در دسترس او قرار دهید زیرا این چیزها می تواند به بهتر شدن حال کودک کمک کند.
9- به کودک باج ندهید
اگر کودک شما در محیطی شلوغ شروع به بهانه گیری و گریه می کند طوری که توجه همه افراد به سمت شما جلب شده است و نمی توانید او را ساکت کنید، نباید فقط به این دلیل که گریه های او تمام شود و دیگر بهانه گیری نکند به هر خواسته ای که دارد تن بدهید. این نکته را در نظر بگیرید که فقط در شرایطی خواسته های کودک را قبول کنید که خواسته هایی معقول و بجا باشند.
در چنین شرایطی کودک را به محیط خلوت ببرید و از او بخواهید با آرامش درباره خواسته اش حرف بزند. اگر بهانه گیری او تمام نشد محیط را ترک کنید. موضوعی که مهم است این است که اگر شما تسلیم گریه های کودک شوید، ناخواسته یاد می گیرد که برای به دست آوردن هر چیز و رسیدن به خواسته هایش باید گریه و بهانه گیری کند تا به هدفش برسد.
10- از روانشناس کودک کمک بگیرید
گاهی اوقات با وجود تمام راهکارهای موجود، والدین نمی توانند رفتارهای کودک بهانه گیر خود را بهبود ببخشند و شرایط از کنترل آن ها خارج می شود. هر چقدر این والدین برای کنترل رفتارهای ناسالم کودک تلاش می کنند، به نتیجه ای نمی رسند. اگر تجربه مشابهی داشتید و در چنین شرایطی قرار گرفتید بهتر است از یک روانشناس کودک کمک بگیرید. متخصص حرفه ای با بررسی شرایط روانی کودک، علل بهانه گیری را پیدا کند و با همکاری کودک و والدین مشکل را برطرف می کند.
گاهی برخی از کودکان تحت فشار و استرس زیادی قرار می گیرند و رفتارهایش ناشی از همان شرایط استرس آور است در حالی که والدین اصلا نمی دانند کودکشان تا چه حد تحت استرس است. به همین دلیل برای بهبود سلامت روان فرزندتان باید به متخصص حرفه ای در حوزه سلامت روان کودکان مراجعه کنید تا هر چه زودتر اقدامات لازم را انجام دهند و با شیوه ای موثرتر، بهانه گیری های کودک را کنترل کنند.