کودکی که گوشه گیر و تنهاست، احساس کنار گذاشته شدن دارد و این چیزی است که والدین نباید آن را نادیده بگیرند. شما به عنوان پدر و مادر نباید فرزند گوشه گیرتان را بخاطر رفتارش نصیحت کنید؛ در عوض با ساختن رابطه ای سالم به او نزدیک تر شوید، به او کمک کنید تا علایقش را پیدا کند، در فعالیت هایی که کودک به انجام آن ها علاقه دارد همراهش باشید، مهارت های اجتماعی را به او یاد دهید، برای کودک برنامه ریزی کنید، او را تشویق کنید، اگر کودک درگیر تفسیرهای منفی است او را به چالش بکشید و در صورت لزوم به روانشناس کودک مراجعه کنند تا اصولی و علمی به آن ها کمک کند. این موارد مناسب ترین رفتار با کودک گوشه گیر است.
دلایل گوشه گیر بودن کودکان
زمانی که والدین می بینند فرزندشان دوستی ندارد و در جمع ها حاضر نمی شود، ناراحت می شوند و به دنبال دلیل آن هستند. در اینجا چند دلیل بالقوه وجود دارد که چرا یک کودک تمایل دارد گوشه گیر باشد:
1- کودک نمی داند چگونه باید اجتماعی باشد
قوانین تعامل اجتماعی برای والدین و دیگر بزرگسالان بدیهی به نظر می رسد اما کودکان آن ها را یاد می گیرند؛ اغلب بچه ها به صورت خودکار الگوهای اجتماعی را یاد می گیرند و از آن ها پیروی می کنند، در حالی که برخی دیگر از بچه ها به حمایت، آموزش و تمرین بیشتری نیاز دارند. این امر به ویژه در کودکان مبتلا به اوتیسم، ADHD و اختلال یادگیری غیرکلامی صادق است.
وقتی کودکان نمی توانند درک کنند که چه زمانی صحبت کنند، چگونه نشان دهند که در حال گوش دادن هستند، چگونه با همسالان بازی کنند و…، دوست پیدا کردن نیز برای آن ها فرایند سختی می شود.
2- کودک مضطرب است
برای بچه ها و برخی از بزرگسالان معمول است که وقتی وارد یک موقعیت اجتماعی جدید و یا عضو یک گروه جدیدی می شوند، احساس اضطراب کنند. این بچه ها با همسالانشان بازی نمی کنند و یا علی رغم سرگرم کننده بودن جشن های تولد همسالان، شرکت در آن جشن برایشان طاقت فرساست.
با بزرگتر شدن این بچه ها، اضطراب اجتماعی آن ها نیز بیشتر می شود و اغلب آن ها نگران قضاوت دیگران هستند؛ آن ها ممکن است هر کلمه ای که در پیام متنی می نویسند را بارها و بارها چک کنند، انقدر نگران ظاهر یا صحبت های خود باشند که از معاشرت با دیگران و دوستان خودداری کنند و یا در حضور دیگران غذا نخورند.
3- کودک افسرده است
یکی از علائم اصلی افسردگی، کناره گیری از دیگران است. در حالی که ممکن است این بچه ها از معاشرت با دوستان لذت ببرد، در ابتدا مجبورند اتاقشان را ترک کنند و این کار برای افراد افسرده بسیار سخت و طاقت فرساست. همچنین افراد افسرده از وقایع مختلف برداشت های منفی دارند و فکر می کنند دیگران نمی خواهند آن ها را ببینند.
4- کودک علایق خاصی دارد
مشکل برخی از کودکان محیطی است؛ یعنی ممکن است کودک ایده ها و علایقی داشته باشد که اکثر مردم آن ها را ندارند. این بچه ها فقط باید به دنبال گروهی باشند که این علایق خاص در آن جا وجود دارد.
5- کودک از همسالانش کوچکتر است
زمانی که یک کودک از همکلاسی هایش کوچکتر است و یا دیرتر به بلوغ می رسد، برای جا افتادن در میان همسالان تلاش می کند. ممکن است این بچه ها هنوز مهارت های اجتماعی مشابهی با همسالان خود نداشته باشند و یا علایق متفاوتی داشته باشند؛ بنابراین زمانی که بزرگتر می شوند دوست دارند از گروه همسالانشان فاصله بگیرند و احتمالا در این فرایند احساس گیجی و تنهایی می کنند.
6- وجود مشکلات خانوادگی
اگر مشکلی در خانه و خانواده وجود داشته باشد، احتمال این که کودک گوشه گیر شود بیشتر است. مشکلاتی مانند طلاق والدین، مشاجره و دعواهای مکرر در خانه و دیگر آسیب های روانی که در سنین پایین تر برای کودکان رخ می دهد، به طور غیرقابل جبرانی بر آن ها تاثیر می گذارد.
نشانه های کودک گوشه گیر
تنهایی برای مدت طولانی ممکن است منجر به انزوای اجتماعی، اضطراب و ناامیدی شود و به همین دلیل اولین قدم برای جلوگیری از تنهایی، شناخت علائم و نشانه هایی است که نشان می دهد کودک ممکن است تنها باشد.
1- زیاد صحبت نمی کند
فرد گوشه گیر کسی است که از بیرون ساکت و درونگرا به نظر می رسد. این افراد زیاد صحبت نمی کنند؛ شاید فقط به اتفاقات اطرافشان پاسخ دهند.
2- تقریبا نسبت به همه چیز بی علاقه است
فرد گوشه گیر ترجیح می دهد به جای رفتن به فوتبال، استخر، سینما و…، زمان خود را در اتاقش بگذراند.
3- دوستان کمی دارد
این یکی از ویژگی های بارز فرد گوشه گیر است. به عنوان مثال اغلب آن ها در مدرسه کمتر توسط همسالانشان شناخته می شوند و دوستان زیادی ندارند، اغلب توسط بچه های دیگر تحقیر می شوند و تمایل کمی به تعامل با همسالان از خود نشان می دهند.
4- به سرگرمی ها علاقه ای ندارد
افراد گوشه گیر علاقه چندانی ندارند به فعالیت هایی که برای سایر کودکان اطرافش جالب است.
5- خیلی کم لبخند می زند
افراد گوشه گیر فاقد مهارت های اجتماعی هستند؛ آن ها به طور بارزی خجالتی هستند و نسبت به تعامل با افراد بی میل هستند.
نحوه رفتار با کودک گوشه گیر
لزومی ندارد که همه آدم ها اجتماعی باشند اما تعامل اجتماعی سالم در زندگی روزمره مطلوب است و شما به عنوان والد می توانید به فرزندتان کمک کنید تا در صورت تمایل از این وضعیت خارج شود و از همراهی با اطرافیانش لذت ببرد.
1- او را بابت رفتارش نصیحت نکنید
این که کودک را نصیحت کنیم که چگونه باید به مردم نزدیک شود و در جمع های خانوادگی، دوستانه و… حضور داشته باشد، ممکن است تاثیر برعکسی در او بگذارد و کودک عصبانی تر شوند و رفتارش نیز تشدید یابد. در عوض سعی کنید به عنوان والد، رابطه ای خوب با فرزندتان ایجاد کنید و به او نزدیک شوید.
2- به او فضایی بدهید برای تعامل با مردم
به جای این که کودک را نصیحت کنید، در صورتی که مایل است، در فعالیت هایی که دوست دارد در آن ها شرکت کند همراهش باشید.
3- به او کمک کنید تا علایقش را کشف کند
والدین باید برای فرزندشان پلی باشند بین او و دنیا. بنابراین او را تشویق کنید تا در کلاس های متفرقه مورد علاقه اش شرکت کند و یا دعوت دوستانش را بپذیرد و حتی خودش از دوستانش دعوت کند.
شرکت در گروه ها و یا فعالیت هایی که کودک به آن ها علاقه دارد و درگیر شدن در چیزهایی که کودک واقعا آن ها را هیجان انگیز می داند، اعتماد به نفس و عزت نفس او را بهبود می بخشد.
همچنین پیدا کردن بچه های دیگری در این گروه ها که علایق مشابهی با فرزند شما دارند، باعث می شود فرزندتان کمتر احساس تنهایی کند.
چه فرزندتان به کمک اینترنت چنین گروه هایی را پیدا کرده است و چه در دنیای واقعی، مطمئن شوید که در امان است. کودکان مبتلا به اوتیسم و دیگر اختلالات رشدی، اغلب در تشخیص خطرناک بودن موقعیت های مختلف مشکل دارند. بسیار مهم است که والدین آموزش هایی را در مورد خطرات و ایمنی بیشتر به فرزندانشان ارائه دهند.
4- مهارت های اجتماعی را تمرین کنید
به بچه هایی که مهارت های اجتماعی ضعیفی دارند فرصت بدهید تا با سرعت خودشان و با دریافت حمایت کافی در یک محیط اجتماعی تمرین کنند. همچنین در مورد چیزهایی که به نظر کودکان چالش برانگیز است، آموزش بدهید مثل حل تعارض.
5- برنامه ریزی کنید
وقتی کاری سخت است، تقسیم آن به مراحل کوچک تر یک راه حل مناسب است. بنابراین اگر معاشرت برای فرزندتان یک کار سختی است، با او همکاری کنید و برای انجام این کار برنامه ریزی کنید. همچنین والدین باید به بچه ها بگویند که در صورت عدم موفقیت چه کاری می توانند انجام دهند.
6- کودک را تشویق کنید
کودکانی که مضطرب و افسرده هستند تمایل کمتری دارند تا در تعاملات اجتماعی شرکت کنند. اگر فرزندتان نمی خواهد با شما به مهمانی بیاید یا دوست دارد در خانه تنها بماند، می توانید به او یادآوری کنید که با رفتن به آن جا احتمالا اوقات خوبی را سپری می کند و برای انجام کارهای چالش برانگیز، او را حمایت و تحسین می کنید.
7- واقعیت را به او نشان دهید
بچه هایی که افسرده هستند و یا از نظر اجتماعی مشکل دارند، مستعد سوتفاهم و برداشت های منفی از وقایع هستند و این برداشت های غلط در پیام های متنی و رسانه های اجتماعی بیشتر اتفاق می افتد. بنابراین مهم است که والدین در بررسی حقایق و واقعیت ها به کودک کمک کنند مثلا از کودک بخواهید مدرکی به شما نشان دهد که در آن مشخص است دوستش از او ناراحت و یا عصبانی شده است و یا او را به چالش بکشید مثلا از او بپرسید آیا ممکن است دلایل دیگری وجود داشته باشد که دوستش چنین واکنشی نشان داده است؟
نشان دادن تفسیرهای منفی به کودکان و یادآوری به آن ها در هنگام انجام این کار، به آن ها کمک می کند تا این الگو را کنار بگذارند.
8- کمک گرفتن از روانشناس کودک
جلسات روان درمانی می تواند کمک بزرگی برای کودکان تنها و گوشه گیر باشد.