راهکارهایی مانند حمایت کودک، تشویق و تمجید او، عدم دخالت بیش از حد در فعالیت های فرزندان، فعالیت و تمرین روزانه با او، صحبت با کودک، واقع نگر بودن، صبوری و همدلی، تا حد زیادی به کودک احساس امنیت می دهد و به کم شدن ترسشان کمک می کند. بنابراین مواقعی که با ترس فرزندتان مواجه شدید، این نکات را مد نظر داشته باشید و عملی کنید تا عکس العمل مناسب تری داشته باشید؛ بهتر است در این شرایط بدانیم که با کودک ترسو چگونه رفتار کنیم.
چرا کودکان ترسو می شوند؟
اگر فرزندتان ترسو است می تواند به این دلیل باشد که شما به عنوان والد یا مراقب کودک، همیشه برای او در دسترس هستید و خیلی سریع در انجام کارهایش او را همراهی می کنید؛ در واقع هر مانعی را فورا از سر راه او برمی دارید. تربیت فرزندان مقوله ای پیچیده است و نیاز به آگاهی و مطالعه زیادی دارد، عشق و محبت نباید باعث شود که والدین وظایف خود را فراموش کنند.
هر پدر و مادری به فکر راحتی و اذیت نشدن کودک خود است و همین امر باعث می شود که والدین همیشه بخواهند به فرزندشان کمک کنند در حالی که با این کار، فضایی برای رشد و ابراز توانایی های کودک به او نمی دهند. اگرچه والدین این کار را از روی محبت انجام می دهند اما در واقع ناخواسته به شخصیت و آینده کودک آسیب می زنند.
به یاد داشته باشید که بچه ها به مرور از اطرافیان یاد می گیرند و می دانند که چگونه باید از خود مراقبت کنند و کارهای روزمره شان را انجام دهند؛ پس والدین باید بعد از یک سنی، حد و مرزی را با بچه ها رعایت کنند و به او کمک کنند تا خودش استعدادهایش را شکوفا کند. دوست داشتن این نیست که پدر و مادرها تک تک کارهای فرزندشان را انجام دهند، چرا که با این کار آینده فرزندان تباه می شود. اگر والدین همیشه و همه جا برای هر مشکل کوچکی به فرزندشان کمک کنند، او در آینده نمی تواند از خود دفاع کند، اعتماد به نفس پایینی خواهد داشت، به سختی می تواند مستقل شود و همین عوامل باعث می شود بچه به فردی ترسو تبدیل شود که همیشه از موانع زندگی و مشکلات می ترسد و همواره به والدین وابسته خواهد بود.
وظیفه والدین این است که فرزندشان را طوری تربیت کنند که در نهایت بتوانند مستقل شوند؛ برای تربیت کودک مستقل، باید آن ها را به سمت یک مسیر موفق ترغیب، تشویق و راهنمایی کرد و به آن ها اجازه داد و آن ها را راهنمایی کرد تا هر طور که راحت هستند جهان را کشف کنند. همچنین والدین باید این اطمینان را به کودکان بدهند که اگر در این مسیر اتفاقی هم رخ داد، مطمئنا شما در کنارشان هستید تا به آن ها کمک کنید و مسائل را با یکدیگر حل و فصل کنید.
اثرات ترس بر کودکان
ترس از درون به انسان آسیب می زند، همان طور که موریانه به چوب آسیب می رساند. بچه های ترسو اعتماد به نفس کافی ندارند و به دلیل ترس از شکست خوردن دوست ندارند هیچ مسئولیتی را بر عهده بگیرند؛ بنابراین آن ها همیشه احساس حقارت می کنند و نمی توانند به شخصیتی موفق تبدیل شوند. به طور کلی، ترس بی مورد مانع از پیشرفت و یا موفقیت کودکان در امور مختلف زندگی می شود. برخی از این نمونه ها به شرح زیر است:
- عدم تمایل به حضور در جمع مهمانان؛ در صورتی هم که مجبور به این کار شوند با سرزنش والدین خود مواجه شوند.
- ناتوانی در صحبت با فردی که او را نمی شناسند.
- ناتوانی در درس خواندن؛ به دلیل ترس از اشتباه کردن
- ترس از انجام امور روزانه؛ مثل چیدن ظروف شیشه ای به دلیل ترس از شکستن آن ها
- ترس از بیان مشکلات، سختی ها و نگرانی های خود در حضور پدر و مادر
در کل، کسانی که از کودکی ترسی در روانشان نهفته است، ناخودآگاه در بزرگسالی نیز مشکلات مشابهی را تجربه خواهند کرد و در امور روزانه زندگی خود دچار مشکل خواهند شد.
با کودک ترسو چگونه رفتار کنیم؟
لازم است بدانیم که وقتی فرزندمان ترسیده است بهتر است چه واکنشی نشان دهیم؛ آن ها را در آغوش بگیریم؟ به آن ها اجازه دهیم جیغ بزنند؟ بحث و دعوا کنیم؟ یا احساسات کودک را نادیده بگیریم؟ با راهکارهای زیر می توانیم هنگام مواجه کودکان با ترس، بهتر به آن ها کمک کنیم؛
1- کنارش باشید
بسیاری از کودکان فقط به حضور شما نیاز دارند و این مسئله به حفظ آرامش آن ها کمک زیادی می کند. آن ها را در آغوش بگیرید، روی پای خود بنشانید و با آن ها حرف بزنید. حتی گرفتن دستشان هم می تواند مفید باشد و به کودک احساس امنیت و راحتی بدهد.
2- بیش از حد دخالت نکنید
این که مدام به کودکتان بگویید چه کاری انجام دهد و یا در موقعیت های استرس زا و چالش برانگیز چه بگوید، باعث می شود که نتوانند مشکلاتشان را به تنهایی حل کنند و راه های مقابله با چالش ها را یاد بگیرند. منظور این نیست که آن ها اصلا به کمک شما نیاز نخواهند داشت، اما باید به کودکان اجازه دهید که قبل از کمک گرفتن از دیگران، ابتدا خودشان فکر کنند و مشکل را حل کنند.
3- ورزش کنید
فعالیت بدنی در مواقع استرس می تواند آرامش بخش و مفید باشد. دویدن، دوچرخه سواری و یا بازی های فکری – حرکتی می تواند به آن ها کمک کند و حواسشان را از ترس ها و نگرانی های موجود پرت کند.
4- فعالیت روزانه داشته باشید
وقتی کودکان دائما دور از موقعیت هایی باشند که باعث ترس یا ناراحتی آن ها می شود، ترس آن ها از بین نخواهد رفت. سعی کنید آن ها را در موقعیت های چالش برانگیز قرار دهید؛ یادتان باشد که قرار نیست یک باره انتظار زیادی از کودکان داشته باشید، زیرا مدتی طول می کشد تا آدم ها بر ترسشان غلبه کنند. به عنوان مثال، اگر فرزندتان در انجام بازی های گروهی مشکل دارد، یک ساعت در خانه با او بازی کنید تا بتواند قبل از قرار گرفتن در محیط بازی با همسالان خود، احساس راحتی کند و تمرکز کافی داشته باشد. این تمرین می تواند ترس آن ها را کاهش دهد و آن ها را آماده می کند تا در آینده عکس العمل بهتری در شرایط مشابه داشته باشند.
5- با یکدیگر حرف بزنید
شرایطی را فراهم کنید که کودکان بتوانند درباره احساساتشان صحبت کنند. به آن ها زمان بدهید و بدون قضاوت و یا نادیده گرفتن احساساتشان به حرف هایشان گوش دهید. اگر نتوانست مستقیم با شما صحبت کند از او بخواهید احساسش را با نقاشی کردن و یا بازی کردن به شما القا کند. بهترین زمان برای صحبت زمانی است که کودکان احساس آرامش می کنند و استرس ندارند، زیرا راحت تر می توانند صحبت کنند و تمرکز کافی برای گوش دادن به حرف های شما را دارند.
6- بیش از حد مثبت نگر نباشید
این که دائم به فرزندتان بگویید «همه چیز درست خواهد شد» گزینه خوبی نیست؛ درواقع ممکن است فرزندتان این طور برداشت کند که چیزی برای ترسیدن وجود ندارد. درست است که دید منطقی به قضایا و بیان حقیقت دشوار است، اما در دراز مدت تاثیر بهتری خواهد داشت و کودک یاد می گیرد که با دید باز و واقع گرایانه به مسائل نگاه کند.
7- صبور باشید
شاید عدم آگاهی درباره چگونگی کمک کردن به کودکان، برای والدین سخت و خسته کننده باشد اما نباید اجازه داد که این احساسات مانع از کمک کردن شوند. حتی باید بدانید که کودکان متوجه احساسات والدین می شوند. از آن جایی که کودک شما می تواند احساسات شما را درک کند؛ بروز احساسات باعث می شود فرزندتان احساس کند که شما را ناراحت کرده است، بنابراین عصبانی تر می شود و برقراری ارتباط با او دشوارتر می شود. سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید تا کودک نیز احساس آرامش بیشتری داشته باشد.
8- همدل باشید
شاید از نظر شما چیزی که کودکتان از آن می ترسد احمقانه به نظر برسد اما به فرزندتان نشان دهید که او را درک می کنید چرا که درک شدن از نظر روحی برای کسی که از چیزی می ترسد اهمیت زیادی دارد. اگرچه ممکن است واقعا چیزی برای ترسیدن وجود نداشته باشد اما احساساتی که دارند بسیار واقعی هستند؛ پس لازم است که به این احساسات اهمیت بدهید.
9- کودک را تشویق کنید
برای پاداش دادن به کودک منتظر عملکرد عالی و بی نقص نباشید؛ لازم است دستاوردهای کوچک او را هم تشویق و تحسین کنید. شجاعت در مواجه با چیزهایی که کودک از آن می ترسد و یا نسبت به آن اضطراب دارد، اتفاق باارزشی است؛ بنابراین کودک باید در این شرایط تشویق شود و حتی جایزه بگیرد.
10- به کودک فرصت اشتباه کردن بدهید
شکست و طرد شدن اغلب نشانه این است که کودک کار شجاعانه ای انجام داده است. هر کار جدیدی پر از اطلاعات و تجربه های جدیدی است که قبلا نداشتیم؛ به همین دلیل معمولا کودکانی موفق ترند که تجربه بیشتری دارند و با ترس های خود روبرو شده اند. تجربه هایی که با زمین خوردن و شکست می توان به دست آورد، تبدیل به یادگیری می شوند؛ گاهی حتی لازم است چیزی را بیش از یک بار تجربه کرد. از این رو، به کودکان فضایی برای اشتباه کردن و تجربه کردن بدهید؛ این امر یکی از عناصر اصلی رشد است.
11- الگوی کودک باشید
هر کاری که بزرگ ترها انجام می دهند به چشم کودکان می آید. با آن ها درباره احساسات خود، لحظاتی که ترس، خستگی، غم و عصبانیت را پشت سر گذاشته اید تا کاری که لازم بود را انجام دهید، ایده های مخاطره آمیز خود، تجربه های متفاوت و مواقعی که احساس می کردید کوچک هستید اما کار بزرگی انجام داده اید، صحبت کنید. اجازه دهید کودک بداند که شما نیز زمانی از چیزهایی می ترسیدید و الان آن ها را پشت سر گذاشته اید.