اگر به عنوان یک والد فکر می کنید که طلاق بهترین راه حل برای شماست و در این فرایند به چیزی بیشتر از خودتان یعنی به فرزند و یا فرزندانتان فکر می کنید، باید بدانید که تنها نیستید و این که بهتر است با کودک طلاق چگونه رفتار کنیم سوال افراد زیادی است.
در ابتدا باید احساسات کودک، هرچه که هست را درک را کنید؛ داشتن احساساتی مانند خشم، اضطراب، غم، نگرانی و… طبیعی است، کودک را تشویق کنید تا درباره این اتفاق و احساساتش حرف بزند؛ احساسات به مرور زمان کاهش می یابد.
والدین باید علت طلاق را واضح، در حد فهم کودک و صادقانه برای او توضیح دهند و به سوالاتی که دارد جواب دهند؛ کودک نباید در این فرایند احساس سردرگمی کند. همچنین والدین هر دو باید در زندگی کودک حضور داشته باشند و با او وقت بگذرانند، تحت هیچ شرایط جلوی کودک دعوا و مشاجره نکنند و حرف هایشان را از طریق کودک به یکدیگر منتقل نکنند. فرزندتان را تشویق کنید تا با والد دیگر نیز زمان بگذراند و هرگز در مورد همسرتان چیزهای بدی به کودک نگویید.
در نهایت والدین در این شرایط باید از خودشان مراقبت کنند تا بتوانند از کودکشان نیز به درستی مراقبت کنند. به کودک اطمینان دهید که همه چیز درست می شود و اگر نیاز شد از یک روانشناس کودک کمک بگیرید تا در این فرایند به شما و فرزندتان کمک کند.
تاثیر طلاق بر کودکان
طلاق و جدایی والدین می تواند بر کودکان در هر سنی تاثیر بگذارد؛ وقتی والدین دوران سختی را پشت سر می گذرانند، بچه ها صرف نظر از سنشان این سختی را درک می کنند و بچه ها استرس های خود را در سنین مختلف به روش های گوناگون بیان می کنند.
طلاق برای کودکان تجربه ای طاقت فرسا و آسیب زا است؛ اگر در این شرایط به طور مناسبی با کودکان رفتار نشود، اکثر آن ها خود را به خاطر جدایی والدین سرزنش می کنند و دچار احساس گناه می شوند.
زمانی که کودکان تروماهایی مانند طلاق والدین را تجربه می کنند، ممکن است درگیر اضطراب، افسردگی و دیگر حالت های روانی ناخوشایندی شوند؛ به عنوان مثال ممکن است احساسات خود را به صورت غلطی ابراز کنند، عملکرد تحصیلی آن ها کاهش یابد و یا ممکن است با یکی از والدین علیه والد دیگر همدست شوند و تمام ناراحتی و عصبانیت خود را فقط نسبت به او تخلیه کنند.
بسته به سن کودک، آن ها احساسات و احوال متفاوتی را در فرایند طلاق تجربه می کنند؛ کودکان کوچکتر معمولا نوعی سردرگمی را تجربه می کنند در حالی که خشم و عصبانیت در نوجوانان شایع تر است. همچنین نگرانی و احساس گناه نیز دو هیجان شایعی است که اغلب کودکان طلاق آن ها را تجربه می کنند. در کل از آن جایی که هر کودک موقعیت منحصر به فردی دارد، این فرایند را نیز به صورت منحصر به فردی تجربه می کند.
رفتارهای شایع کودکان در فرایند طلاق والدین
برخی از رفتارهای رایج کودکان که اکثر والدین در طی فرایند طلاق متوجه آن ها می شوند عبارتند از:
1- احساس گناه
بچه ها، به خصوص بچه های کوچکتر نگران این هستند که مقصر طلاق والدین هستند. این احساس در بچه های بزرگتر به شکل سرزنش کردن خود، ظاهر می شود.
2- اضطراب
طلاق به معنای تغییر در روال زندگی است که این اتفاق اکثر بچه ها را مضطرب می کند.
3- رفتارهای مشکل زا
رفتارهای نادرست کودک در این شرایط ممکن است بدتر شود؛ مثلا کودک بهانه گیرتر شود، شیطون تر شود، وابسته تر شود و… که این رفتارها نیز می تواند نشانه هایی از اضطراب در کودکان باشد.
4- پسرفت
برخی از بچه ها به دلیل این که در این وضعیت نیاز به توجه بیشتری از سمت والدین دارند، کارهایی که قبلا به طور مستقل انجام می دادند را دیگر انجام نمی دهند و بیشتر از قبل به حمایت والدین نیاز دارند.
5- گوشه گیری
همچنین بچه ها ممکن است گوشه گیر شوند، علاقه خود را به فعالیت هایی که قبلا از آن ها لذت می بردند از دست بدهند و یا دوست نداشته باشند که وقت خود را با والدین و یا دوستانشان بگذرانند. گوشه گیر شدن ممکن است نشانه افسردگی باشد که با طلاق مرتبط است.
6- مشکل در تمرکز
برخی از بچه ها در تمرکز بر روی تکالیف درسی دچار مشکل می شوند، از مدرسه رفتن امتناع کنند و عملکرد تحصیلی آن ها به طور کلی افت کند.
با کودک طلاق چگونه رفتار کنیم؟
طلاق برای کودکان تجربه ای بسیار سخت است اما خبر خوب برای والدین این است که با راهکارهایی می توانند تاثیرات روانی طلاق بر کودکان را کاهش دهند.
1- در زندگی کودک حضور داشته باشید
کودک دوست دارد هر دو والد بخشی از زندگی او باشند. زمانی که والدین برای فرزندشان وقت نمی گذارند، کودک احساس بی اهمیتی می کند. بنابراین در هر مرحله ای از زندگی که هستید مطمئن شوید که فرزندتان می داند چقدر او را دوست دارید و در برنامه خود، زمانی را برای فعالیت های سرگرم کننده و یا وقت گذراندن با کودکتان اختصاص دهید.
2- جلوی کودک دعوا نکنید
زمانی که پدر و مادرها دعوا می کنند، به خصوص اگر بحث در مورد کودک باشد، کودک خود را سرزنش می کند و فکر می کند کار اشتباهی انجام داده است و به مرور زمان درگیر احساس گناه و افسردگی می شود. بنابراین باید سعی کنید هنگام بحث کردن چه در مورد کودک و چه غیر از آن، جلوی بچه ها این کار را انجام ندهید و آن ها را از مشاجره دور کنید.
همچنین اگر صحبت و یا مسئله خاصی با همسرتان دارید حتما به طور مستقیم با او در میان بگذارید و هرگز از طریق کودک، اطلاعات را به همسرتان منتقل نکنید.
3- از زمان هایی که کودک با والد دیگر می گذراند حمایت کنید
به خصوص اگر والد دیگر رابطه جدیدی را شروع کرده و یا دوباره ازدواج کره است، فرزندتان را تشویق کنید تا از وقت گذراندن با والد دیگر و خانواده جدید خود لذت ببرد.
4- در مورد والد دیگر چیزهای بدی به کودک نگویید
اگر در مورد والد دیگر چیزهای زشت و تحقیرآمیزی به کودک می گویید، باعث می شود کودک احساس کند که باید با شما موافق باشد و یا در این وضعیت باید طرف کسی را بگیرد و علیه کس دیگری باشد. به همین دلیل، تحت هیچ شرایط نباید والد دیگر را سرزنش، تحقیر و… کنید.
5- با کودک صادق باشید
کودکان حق دارند حقیقت را در مورد طلاق و جدایی والدینشان بدانند. از قبل برنامه ریزی کنید و دلایل جدایی را صادقانه، با دقت و ساده در حد فهم کودک به او بگویید. در صورت امکان حتی می توانید دو نفری با همسرتان این موضوع را با فرزندتان در میان بگذارید. همچنین در آخر تغییرات پیش رو مانند برنامه های زندگی، روال مدرسه، این که کودک بهتر است با چه کسی زندگی کند و… را کامل برای او توضیح دهید.
6- به کودک کمک کنید تا احساساتش را بیان کند
کودکان را تشویق کنید که در این شرایط حرف بزنند، صادق باشند و احساساتشان را بیان کنند؛ حرف زدن کودک و گوش دادن به او توسط والدین کاری ضروری است. درباره احساساتی که دارند به او حق بدهید و کنارش باشید. ابراز احساساتی مانند خشم، رنجش، اضطراب و ناراحتی طبیعی است و این احساسات در طول زمان کمرنگ می شوند. همچنین شما به عنوان والدین وظیفه دارید به فرزندتان نشان دهید تا بدانند که هیچ تقصیری در طلاق ندارد.
7- به کودک بگویید که همه چیز درست می شود
تغییر برای همه آدم ها فرایند سختی است. والدین وظیفه دارند به فرزندشان اطمینان دهند که حتی با وجود تغییراتی در برنامه های روزمره، برنامه های تحصیلی و درسی و…، سازگاری با شرایط عادی امکان پذیر خواهد بود. به کودک بگویید که شرایط سختی را می گذراند و به او اطمینان دهید که در این شرایط سخت همه جوره کنارش هستید و مجبور نیست این فرایند را تنهایی بگذراند.
8- ثبات و آرامشی برای کودک ایجاد کنید
برای کودک یک ثبات و ساختاری ایجاد کنید؛ این کار باعث می شود تا زمانی که سایر جنبه های زندگی او در حال تغییر است، در جاهای دیگر احساس آرامش و ثبات کند. اما یادتان باشد اجازه ندهید قوانین را زیر پا بگذرانند و یا وظایف و مسئولیت هایشان را انجام ندهند.
9- والدین باید از خود مراقبت کنند
پدر و مادرها باید برای مراقبت از خود وقت بگذارند تا بتوانند در این شرایط از کودکشان هم به نحو درستی مراقبت کنند. با ورزش کردن، تغذیه سالم، صحبت کردن با دوستان امن و یا نوشتن احساسات و افکار، باید راه موثری برای کنار آمدن با شرایط خود را پیدا کرد. حتی می توان در گروه درمانی های مخصوص شرکت کرد.
10- به روانشناس کودک مراجعه کنید
اگر کودکتان تحت تاثیر جدایی قرار گرفته است و علائمی از اضطراب شدید، افسردگی و… دارد، از یک روانشناس در حوزه کودک و نوجوان کمک بگیرید. درمانگر در این شرایط هم به شما و هم به فرزندتان کمک می کند تا بهتر این مسیر را طی کنید و زودتر بتوانید با شرایط جدید سازگار شوید.