برای این که بدانیم با کودک خسیس چه کنیم، اولین قدم این است که بدانیم، بپذیریم و درک کنیم که معمولا کودکان کوچکتر هنوز بلد نیستند وسایلشان را با دیگران به اشتراک بگذارند و این یک فرایند طبیعی در مسیر رشد کودکان است.
زمانی که کودک دوست ندارد وسیله اش را با دیگران شریک شود، به انتخاب او احترام بگذارید و حتی از آن وسیله محافظت کنید تا کودک ببیند که شما همیشه همراهش هستید. هرگز کودک را مجبور نکنید تا وسایلش را با دیگران شریک شود، در عوض او را تشویق کنید تا یاد بگیرد سخاوتمند باشد. خودتان در این زمینه الگوی کودک باشید و علنا جلوی او چیزی را با دیگران شریک شوید و این کار را توضیح دهید تا کودک آن را ببیند. سخاوتمند بودن را در انواع بازی ها به کودک یاد دهید. برای شریک شدن چیزها با بچه های دیگر از تایمر استفاده کنید و در نهایت به کودک فرصتی برای شریک شدن با دیگران بدهید.
با کودک خسیس چه کنیم؟
اکثر کودکان به خصوص کودکان خردسال، در به اشتراک گذاشتن وسایلشان با دیگران مشکل دارند که این یک اتفاق عادی در فرایند رشد کودک است و برای آموزش اشتراگ گذاری به کودکان، اولین قدم دانستن و پذیرش این موضوع است. راهکارهای زیر کمک می کند تا یاد بگیریم باید با کودک خسیس چه کنیم و چگونه می توانیم رفتار اشتراک گذاری را به او یاد دهیم:
1- درک خودخواه بودن کودکان
احساس قدرت، یک بخش طبیعی در رشد کودکان است که به دلیل آن، کودکان خودخواه و خسیس به نظر می آیند. در دو و سه سالگی، کودک از مادر جدا می شود و بیشتر در محیط شروع به کنجکاوی می کند؛ بچه در واقع با این کار در حال تلاش است تا هویتی جدا از مادر برای خود ایجاد کند و به همین دلیل است که در این سن جملاتی مانند “خودم انجامش میدم” یا “مال من” رو زیاد از بچه ها می شنویم.
کودک در مسیر رشدی خود به برخی از چیزها و افراد دلبستگی پیدا می کند که شکل گیری این دلبستگی، برای این که یک فرد سالم از نظر عاطفی داشته باشیم، مهم است. کودک یک ساله مادرش را فقط برای خودش می بیند؛ این کودک هنوز از نظر روانی از مادر جدا نشده است. کودکان وقتی به سن دو سالگی می رسند یاد می گیرند از مادرشان جدا شوند اما آن ها در این سن در تقسیم کردن وسیله موردعلاقه شان با دیگران مشکل دارند؛ برخی از کودکان انقدر به یک اسباب بازی وابسته می شوند که آن اسباب بازی را به بخشی از خود تبدیل می کنند، یعنی اصلا نمی توانند آن را از خود دور نگه دارند و همیشه و همه جا آن را همراه خود دارند. بنابراین آیا می توانید تصور کنید که کودک به راحتی این اسباب بازی را با همبازی هایش شریک شود؟ اگر کودک دیگری این اسباب بازی را بردارد، احساس امنیت و آرامش را از او می گیرد.
2- زمانی که باید از کودک انتظار اشتراک گذاری داشت
رفتار به اشتراگ گذاری مستلزم همدلی است؛ یعنی توانایی دیدن چیزها از دید دیگران. کودکان زیر ۶ سال به ندرت قادر به همدلی واقعی هستند و اگر قبل از این سن رفتار اشتراک گذاری دارند به این دلیل است که آن را از والدین یاد گرفته اند.
انتظار نداشته باشید که کودکان دو سال یا کوچکتر، به راحتی وسایلشان را با بچه های دیگر به اشتراک بگذارند، کودکان در این سن وارد بازی های موازی می شوند؛ یعنی در کنار سایر کودکان بازی می کنند، نه با آن ها. کودک در این سن فقط به خود و اسباب بازی هایش اهمیت می دهد. سپس با آموزش هایی که درباره رفتار اشتراک گذاری به کودک داده می شود، در سن سه یا چهار سالگی هنگامی که با کودکان دیگر بازی می کند می بینیم که وسایلش را با آن ها شریک می شود.
حتی در سن ۴ یا ۵ سالگی باید انتظار شریک شدن انتخابی را از کودک داشته باشید. یعنی ممکن است چیزهایی را فقط برای خودش نگه دارد و اصلا به دیگران ندهد در حالی که چیزهای دیگر را به راحتی با دیگران شریک می شود.
والدین در وهله اول باید کودک را درک کنند سپس باید به حق فرزند نسبت به وسایلش احترام بگذارند و از او محافظت و حمایت کنند.
3- کودک را مجبور به شریک کردن نکنید
به جای مجبور کردن می توانید کودک را تشویق کنید که خودش بخواهد تا چیزهایش را با دیگران شریک شود. پس از تشویق و احترام گذاشتن به انتخاب او، می بینید که بعد از گذشت زمان چگونه شریک شدن را یاد می گیرد و از این که این کار را با اختیار خودش انجام می دهد خوشنود است.
بچه هایی که وسایلشان را با دیگران شریک نمی شوند، پس از گذشت زمان خودشان متوجه می شوند که بچه های دیگر با او بازی نمی کنند. بنابراین یاد می گیرند که با اشتراک گذاری، روابط بهتری دارند.
4- الگوی خوبی باشید
زمانی که می خواهید شریک شدن را به فرزندتان آموزش دهید، قبل از آن خودتان باید همچین الگویی برای او باشید. به عنوان مثال اگر چیزی به کسی قرض دادید، این اتفاق را به آموزش تبدیل کنید و بلند بلند طوری که کودک بشنود و متوجه شود مثلا بگویید “مامان کتاب آشپزی خودشو به دوستش قرض داد”. یا حتی می توانید با خود کودک چنین تمرینی داشته باشید؛ مثلا از او بپرسید “یه مقدار از پاپ کورن من رو می خوای؟”
5- با کودک بازی کنید
مثلا به فرزند خود بگویید می خواییم یک بازی انجام دهیم و آن این است که چند وسیله، خوراکی، اسباب بازی و… به کودک بدهید و از او بخواهید تا آن ها را با همه افراد حاضر در خانه شریک شود. در این بازی به خوبی کودکان با رفتار اشتراک گذاری آشنا می شوند.
وقتی آموزش ها و کارهای خوب را با بازی کردن به کودک یاد می دهیم، بهتر می توانند آن ها را یاد بگیرند. به گفته محققان، ویژگی های شخصیتی مختلف را می توان در طول بازی ها در کودکان پرورش داد مانند شوخ طبعی، انصاف، صداقت، سخاوت، تمرکز، انعطاف پذیری، اطاعت از قوانین و…
و البته ویژگی های شخصیتی منفی مانند حسادت، خساست، دروغگویی، تقلب، خودخواهی و… نیز ممکن است از طریق بازی یاد گرفته شوند.
6- نوبت را به کودکتان یاد دهید
از هر فرصتی استفاده کنید تا کودک “نوبت” را یاد بگیرد؛ مثلا به او بگویید “وقتی بازی دوستت با ماشین تموم شد اونوقت نوبت تو میشه و می تونی ماشین رو برداری” و سپس از دوستش بپرسید کی بازیش با ماشین تموم میشه.
و زمانی که بچه ها بر سر اسباب بازی دعوا می کنند نیاز نیست عجله کنید و در کار آن ها مداخله کنید؛ به کودکان زمان و فضا بدهید تا خودشان مسئله شان را حل کنند. دور بمانید و آن ها را مشاهده کنید؛ اگر حس کردید دعوا در مسیر درستی پیش رفت، پس بچه ها مشکل را در بین خود حل کردند و فقط نیاز است که شما نظاره گر باشید، ولی اگر دعوای آن ها خوب پیش نرفت، مداخله کنید. به گفته محققان، یادگیری خودراهبر، یعنی بدون کمک و یا با کمک کم از سمت مراقبان، ارزش زیادی دارد.
7- از تایمر استفاده کنید
تایمر در دعواهای کودکان بر سر اسباب بازی، به شما کمک می کند. به عنوان مثال کودک کوچکتر دو دقیقه می تواند با اسباب بازی بازی کند و وقتی زمان تمام شد، اسباب بازی را برای همان مدت به کودک بزرگ تر بدهید. می توانید این چرخه را با کودکانی شروع کنید که می دانید در شریک شدن، همکاری بیشتری دارند. پس از گذشت چندین چرخه، کودک خودش اسباب بازی را تحویل کودک دیگر می دهد زیرا می داند که پس از چند دقیقه دوباره آن را پس می گیرد. روش تایمر حتی نوبت و به تاخیر انداختن خواسته ها را نیز به کودکان یاد می دهد که جزو آموزش های ارزشمند برای آینده است.
اگر این روش کار نکرد، می توانید اسباب بازی ها را جمع کنید، آن ها را در کمد قرار دهید و به کودک توضیح دهید تا زمانی که شریک شدن را یاد بگیرد، اسباب بازی آن جا می ماند؛ دیر یا زود آن ها یاد می گیرند که بهتر است اسباب بازی هایمان را با دیگران نیز شریک شویم تا این که کامل آن ها را از دست بدهیم. بنابراین با گذشت زمان، سازش و همکاری کردن را یاد می گیرند.
8- از قبل برنامه ریزی کنید
اگر می دانید که فرزندتان اسباب بازی هایش را با بچه های دیگر شریک نمی شود، از والدین بچه های دیگر بخواهید تا اسباب بازی های آن ها را نیز همراهشان بفرستند. معمولا برای بچه ها است است که در مقابل اسباب بازی های جدید مقاومت کنند، به همین دلیل فرزندتان یاد می گیرد که باید اسباب بازی هایش را با بچه های دیگر شریک شود تا او هم بتواند از اسباب بازی های دیگران استفاده کند.
9- به علائق کودک اهمیت بدهید
اگر کودک دوست ندارد وسایلش را با دیگران شریک شود، به وابستگی او احترام بگذارید و در عین حال به او یاد دهید که سخاوتمند باشد. طبیعی است که کودک نسبت به برخی از اسباب بازی هایش خسیس باشد و نسبت به برخی دیگر سخاوتمند؛ بنابراین باید از اسباب بازی هایی که از نظر کودک باارزش است، محافظت کنید به طوری که اگر کودک دیگری سعی کرد آن را بردارد، جلوی فرزندتان این اجازه را به آن کودک ندهید.
حتی برای این که به کودک نشان دهید به او اهمیت می دهید، قبل از شروع بازی به او کمک کنید تا انتخاب کند می خواهد کدام اسباب بازی را با دیگران شریک شود و کدام را نمی خواهد شریک شود.
اگر چندین فرزند دارید، باید دقیقا برای کودک توضیح دهید که کدام یک از اسباب بازی ها شخصی است و کدام برای تمام خانواده است؛ به عنوان مثال کودک باید بداند که استخر بادی متعلق به تمام اعضای خانواده است و نمی شود که فقط برای او باشد.
10- به کودک فرصتی برای شریک شدن بدهید
به عنوان مثال از او واضح بخواهید تا خوراکی و اسباب بازی اش را با دیگران شریک شود. می توان با کمک کودکان بزرگ تر به عنوان الگو، شریک شدن را به کودکان کوچک تر یاد داد.