کودکان فضول با سوالات ناتمام خود والدین را خسته می کنند و از طرفی دیگر، جواب ندادن به سوالات بچه ها و یا تنبیه کردن آن ها راهکارهای مناسبی نیستند؛ از این رو لازم است بدانیم که با کودک فضول چگونه رفتار کنیم؟
بچه ها دنیا را از طریق مشاهده، کنجکاوی و سوال پرسیدن از بزرگسالان قابل اعتماد، یعنی والدین می شناسند و به همین خاطر پدر و مادرها هرگز نباید در برابر سوالات فرزندشان سکوت کنند، باید به بهترین نحو ممکن به سوالات بچه ها پاسخ داده شود. در برخی موارد علت چنین رفتارهایی اضطراب است و وظیفه والدین این است که به فرزندشان اطمینان خاطر بدهند و نگرانی های او را درک کنند.
یادتان باشد که برای جلوگیری از بروز رفتارهای نامناسب، مرزهایی را برای بچه ها تعیین کنید و به آن ها پایبند باشید، سر و کله زدن با کودک فضول خسته کننده است و به همین دلیل هر دو والد باید در این مسیر تلاش کنند، مسائل را تا جایی که می توانید برای بچه ها به طور واضح و شفاف توضیح دهید، بر رفتارهای کودک نظارت بیشتری داشته باشید، از مراحل مختلف رشد ذهنی و شناختی دوران کودکی آگاه باشید تا بیشتر بتوانید رفتارهای فرزندتان را درک کنید و در نهایت به یاد داشته باشید که کنجکاو بودن در دوره ای از کودکی کاملا طبیعی است و باید برای این کنجکاوی، فضایی امن به کودکان داده شود.
کودک فضول چه کودکی است؟
برخی از رفتارها در دوران کودکی طبیعی است که یکی از این رفتارها فضولی و کنجکاوی بیش از حد است تا جایی که ممکن است آزاردهنده باشد. بچه های فضول سوالاتی می پرسند و به دنبال اطلاعاتی هستند که دانستن آن ها در آن مرحله سنی برای کودک زود است و یا مسائلی که درباره آن ها کنجکاو هستند به کودک مربوط نمی شود.
راهکار اغلب والدین این است که به کنجکاوی های فرزندشان پاسخی نمی دهند و یا کودک را به خاطر زیاده روی کردن تنبیه می کنند. به یاد داشته باشید که سکوت و تنبیه راهکارهای مناسبی نیستند و بهتر است یاد بگیریم که با کودک فضول چگونه رفتار کنیم؟
با کودک فضول چگونه رفتار کنیم؟
راهکارهای زیر به ما کمک می کنند تا یاد بگیریم که با کودک فضول چگونه رفتار کنیم:
1- در برابر سوال های فرزندتان سکوت نکنید
به گفته روانشناسان، والدین هر چقدر هم که با سوال های کودک احساس راحتی نکنند، نباید در برابر او سکوت کنند و یا از او بخواهند که ساکت شود.
کودکان مسائل گوناگون را از طریق مشاهده، کاوش و پرسش از بزرگسالان مورد اعتماد که در اغلب موارد این بزرگسالان مورد اعتماد والدین و مراقبین هستند، یاد می گیرند. در نتیجه زمانی که کودک زیاد سوال می پرسد، به یاد داشته باشید که این کار کودک بر اساس اعتمادی است که به والدین خود دارد و این طور فکر می کند که والدینش همه چیز را می دانند.
بنابراین هر زمان که کودک چنین رفتاری کرد، قبل از این که فکر کنید او کنجکاو و یا بیش از حد فضول است، به این فکر کنید که فرزندتان از این طریق در حال یادگیری مسائل مختلف است.
2- به کودک اطمینان خاطر بدهید
همه کودکان کنجکاو هستند زیرا آن ها می خواهند چیزهای زیادی را بفهمند و یاد بگیرند. نکته دیگری که والدین باید آن را بدانند این است که کودک فضول گاهی اوقات بیش از حد مضطرب است و به همین دلیل باید مرتب به او اطمینان دهید که همه چیز درست است. همچنین شاید لازم باشد به او توضیح دهید چیزهایی که باعث نگرانی کودک شده اند، به آن اندازه که فکر می کند خطر و آسیبی ندارد.
به طور طبیعی کنجکاوی بچه ها با بالا رفتن سنشان کمتر می شود اما مواردی هم وجود دارد که چنین اتفاقی نمی افتد و هر چه سن کودک بیشتر می شود، کنجکاوی او نیز بیشتر می شود و والدین ممکن است حتی عادات ناپسندی مثل استراق سمع، گوش دادن یواشکی به مکالمات تلفنی دیگران، سرک کشیدن در کارهای شخصی دیگران و… را در فرزندشان ببینند. این عادات می تواند نشانه ای از اضطراب باشد؛ برخی از کودکان بیش از حد مضطرب و نگران همه چیز هستند. تنها کاری که والدین باید در این شرایط انجام دهند این است که دائما به بچه ها اطمینان دهند که همه چیز درست است و یا درست خواهد شد، همه چیز تحت کنترل است و شما همیشه پشت فرزندتان هستید.
به توصیه روانشناسان، اگر جواب سوالات این بچه ها را ندهید، اضطراب آن ها بیشتر می شود؛ بنابراین والدین باید به بهترین شکل ممکن به سوالات فرزندشان پاسخ دهند.
3- والدین باید مرزهایی را تعیین کنند
والدین می توانند برای جلوگیری از رفتارهای نامناسب توسط کودک و یادگیری مسائل مختلف، مرزهایی را تعیین کنند و به آن ها پایبند باشند؛ به عنوان مثال می توانید آدابی مثل در زدن قبل از ورود به اتاق خواب، به خصوص اگر درب اتاق خواب بسته باشد را به فرزندتان یاد دهید. همچنین به آن ها بگویید که تلفن همراه یک وسیله شخصی و خصوصی است و به او اطمینان دهید که هر زمان چیزی وجود داشت که لازم است کودک آن را بدانند، شما به او خواهید گفت.
4- هر دو والد باید در این مسیر تلاش کنند
بچه های فضول انرژی و وقت والدین را می گیرند و با سوالات ناتمامشان پدر و مادرها را به شدت خسته می کنند. از این رو لازم است هر دو والدین در این مسیر حضور داشته باشند و تلاش کنند تا این وظیفه فقط بر دوش یک والد نباشد و فقط یکی از والدین احساس خستگی نکند.
5- مسائل را تا جایی که امکان دارد برای کودک واضح توضیح دهید
صرف نظر از ماهیت سوالاتی که بچه ها می پرسد، آن ها شایسته توضیحات والدین هستند. وظیفه والدین این است تا جایی که امکان دارد به سوالات او پاسخ دهند و کودک را در مورد مسائل مختلفی که برایش مبهم است آگاه کنند. پاسخ ندادن به سوالات کودکان آن ها را منزوی می کند و بر سلامت روان آن ها تاثیر می گذارد.
6- والدین به خصوص در محیط های ناآشنا باید نظارت بیشتری بر فرزندشان داشته باشند
به گفته روانشناسان، شاید یکی از علل کنجکاوی بیش از حد کودک تاثیر محیط باشد و از این رو لازم است تا والدین نظارت بیشتری بر فرزندشان داشته باشند.
به عنوان مثال در برخی از مهمانی ها وقتی کودک در حال بازی است ممکن است بایستد و یواشکی به حرف های دیگران گوش دهد و یا به بیان دیگر، استراق سمع کند. به والدین توصیه می شود که در این شرایط به ویژه اگر بحث حساسی در میان است از مهمان عذرخواهی شود و به کودک توضیح داده شود که چنین رفتاری مودبانه نیست.
7- فضول بودن در مرحله ای از دوران کودکی طبیعی است
همانطور که قبل تر هم ذکر کردیم، به دلیل این که بچه ها درباره دنیای اطراف خود کنجکاو هستند، فضول به نظر می آیند. والدین باید این موضوع را درک کنند که کنجکاو بودن کودکان در مرحله ای از دوران کودکی کاملا عادی و طبیعی است و لازم است به بچه ها فضایی امن برای کنجکاوی داده شود.
8- والدین باید از مراحل مختلف رشد کودک آگاه باشند
فرزندپروری موثر مستلزم این است که والدین در مورد مراحل مختلف رشد کودکان، از جمله رشد مغز آگاهی داشته باشند و تفاوت بین مفاهیم کنجکاوی و فضولی را بدانند.
رشد شناختی دارای ۴ مرحله است که همه والدین باید از این ۴ مرحله آگاه باشند:
- مرحله حسی حرکتی
این مرحله از بدو تولد تا دو سالگی است؛ در این مرحله کودک از طریق حواس ۵ گانه و دستکاری اشیا با محیط اطراف و جهان آشنا می شود.
- مرحله پیش عملیاتی
این مرحله بین دو تا ۷ سالگی است؛ در این مرحله حافظه و تخیل کودک رشد می کند و او قادر به درک نمادین چیزها و درک گذشته و آینده است.
در این مرحله بچه ها در حال تلاش هستند تا با تفسیرهای خود، دنیایی که در آن زندگی می کنند را درک کنند اما در اغلب اوقات این تفاسیر کافی نیست و اکنون زمانی است که سوالات کودک شروع می شود. در این زمان بچه ها در مورد همه چیز کنجکاو هستند و می خواهند همه چیز را بدانند.
- مرحله عملیات عینی
در این مرحله که در سنین ۷ تا ۱۱ سالگی است، بچه ها از رویدادهای بیرونی و احساساتی غیر از احساسات خودشان آگاه تر می شوند؛ در واقع در این مرحله بچه ها کمتر از قبل خودمحور هستند و این موضوع را درک می کنند که قرار نیست همیشه همه افکار، باورها و احساسات خود را با دیگران به اشتراک بگذاریم.
- مرحله عملیات انتزاعی
در مرحله آخر که از سنین ۱۱ سال به بالا است، بچه ها یاد می گیرند مشکلاتشان را به طور منطقی حل کنند و برای آینده برنامه ریزی کنند.
با توجه به این ۴ مرحله از رشد شناختی، روانشناسان می گویند والدین باید در مورد موضوع کنجکاوی فرزندشان، سن او را در نظر بگیرند. همچنین آن ها یادآور می شوند که صبور بودن و صادق بودن با کودکان در پاسخ دادن به کنجکاوی های آن ها، روشی موثر در طی کردن این مرحله از کودکی است.