روش برخورد با کودک کم رو باید محتاطانه باشد؛ در ابتدا از برچسب زدن به کودک خودداری کنید چرا که برچسب زدن باعث می شود کودک درگیر خود سرزنشی و انتقاد از خود شود. همچنین باید کودک را همانطور که هست بپذیرید و به او بگویید که با وجود کم رو بودن و یا هر ویژگی دیگری که دارد او را دوست دارید. کودک را درک کنید و در مورد نگرانی ها و ترس هایی که دارد با او صحبت کنید.
والدین اولین الگوی کودکان هستند بنابراین خود والدین باید رفتارهای معاشرتی داشته باشند. والدین حتی می توانند از تجربیات مربوط به خجالتی بودنشان که در گذشته داشته اند با کودک صحبت کنند تا کودک ببینند که پدر و مادرها هم در گذشته با چنین مشکلاتی مواجه بوده اند و توانسته اند بر آن ها غلبه کنند.
سعی کنید فرزند خجالتی خود را کم کم در معرض موقعیت ها و آدم های جدید قرار دهید، برای او اهداف کوچک و دست یافتنی تعیین کنید و به تلاش های هرچند کم او پاداش دهید.
کودک خجالتی چگونه است؟
کودک کم رو در موقعیت های جدید یا در برخورد با افراد جدید مضطرب و عصبی می شود.
متاسفانه در برخی از جوامع، اغلب آدم ها شخصیت های برون گرا را نسبت به شخصیت های درون گرا تحسین می کنند و این، کودکان را در طی مراحل طبیعی رشدشان تحت فشار قرار می دهد.
برخی از علائم در کودکان وجود دارد که نشان می هد کم رو بودنشان ممکن است به شدت بر شخصیت و آینده آن ها تاثیر بگذارد و زندگی آن ها را محدود کند؛ بنابراین بهتر است به آن ها کمک کنید تا با خجالتی بودنشان مقابله کنند:
- کمبود مهارت های اجتماعی
- سخت بودن مشارکت اجتماعی برای آن ها
- داشتن دوستان کم
- مشارکت کمتر در فعالیت هایی مانند ورزش، رقص، تئاتر یا موسیقی
- احساس انزوا، تنهایی، بی اهمیتی
- اضطراب شدید
- علائم جسمانی مانند سرخ شدن، لکنت زبان و لرزش
- استرس شدید در برابر شنیدن نظرات دیگران
- نظرات و توجه دیگران منجر به کاهش توانایی کودک می شود
جنبه های مثبت کم رو بودن
با وجود همه این ها، خجالتی بودن می تواند مزایایی هم برای افراد داشته باشد:
- عملکرد خوب در مدرسه و موفقیت بیشتر در تحصیل
- رعایت بهتر و بیشتر قوانین
- گوش دادن با دقت به دیگران و شنونده عالی بودن
- مراقب بودن
چرخه معیوب کم رو بودن
اگر با کودکی که در موقعیت های اجتماعی خجالتی و کم رو است به درستی برخورد نشود، به مرور زمان یاد می گیرد که خود را به خاطر رفتارش سرزنش کند و این خود سرزنشی باعث می شود کودک بیشتر کم رو و خجالتی شود. با گذشت زمان اعتماد به نفس و عزت نفس کودک کم می شود و هر چه یک کودک اعتماد به نفس کمتری داشته باشد، احتمال این که خجالتی و کم روتر باشد نیز بیشتر می شود.
علت کم رو بودن کودک
در حالی که هر کودکی منحصر به فرد است، برخی از دلایل احتمالی کم رویی کودکان شامل موارد زیر است:
1- ژنتیک
برخی از ژن ها می توانند بر شخصیت کودک تاثیر بگذارند و علت کم رویی آن ها باشند.
2- شخصیت
برخی از افراد نسبت به دیگران حساس تر هستند و از شرایط بیرونی ترس دارند؛ این می تواند علت کم رویی این افراد باشد.
3- رفتار آموخته شده
والدین اولین الگوی کودکان هستند. کودکان اغلب با تماشای والدین خود یاد می گیرند که چگونه رفتار کنند. بنابراین اگر والدین کودک خجالتی هستند، کودک نیز خجالتی و کم رو بودن را از آن ها یاد می گیرد.
4- روابط خانوادگی
گاهی اوقات کودکانی که با والدین، خانواده و یا مراقبان خود احساس امنیت ندارند، تبدیل به آدم های کم رو و خجالتی می شوند. همچنین والدینی که بیش از حد از فرزندشان مراقبت می کنند و یا در تربیتشان سرسخت هستند، خجالت و ترس را به فرزند خود منتقل می کنند.
5- عدم تعامل اجتماعی
کودکانی که در اولین سال های رشدشان از تعاملات انسانی دور هستند، معمولا کم رو می شوند.
6- انتقاد شدید
کودکانی که توسط افراد مهم زندگیشان مانند والدین، دوستان، معلمان، خواهر و برادر و… مورد تمسخر، آزار و اذیت و انتقاد قرار می گیرند، به مرور زمان خجالتی می شوند.
7- ترس از شکست
کودکانی که مدام احساس می کنند شکست خورده اند و یا محدودیت هایی دارند و به طور مداوم با این محدودیت ها دست و پنجه نرم می کنند، به مرور زمان خجالتی می شوند.
روش برخورد با کودک کم رو
کودکان در دوره ای از رشدشان کم رو و خجالتی می شوند که طبیعی است و بعد از مدتی این مرحله را پشت سر می گذارند. با راهکارهای زیر می توانید به این کودکان کمک کنید:
1- به کودک برچسب نزنید
حتی اگر فرزندتان واقعا خجالتی و کم رو است هرگز به او برچسب “خجالتی بودن” نزنید و به دیگران نیز اجازه ندهید که به فرزندتان چنین برچسبی بزنند. وقتی کودک مدام برچسب خجالتی بودن را از اطرافیان بگیرد و بداند که خجالتی است، ممکن است زمانی که رفتارهای خجالتی از خود نشان می دهد شروع به انتقاد از خود کند. این که اطرافیان مدام به کودک منتقل کنند که خجالتی بودن بد است و به این معناست که مشکلی در کودک وجود دارد، فقط باعث می شود کودک بیشتر از قبل احساس خجالت کند.
2- فرزند خود را همانطور که هست بپذیرید
هرگز کودک را به خاطر کم رو بودن مسخره نکنید، از او انتقاد نکنید و یا در جمع او را ضایع نکنید. در عوض سعی کنید حامی او باشید، با او همدلی کنید و به کودک بفهمانید که او را همانطور که هست می پذیرید و دوستش دارید.
3- کودک را درک کنید
از فرزندتان در مورد دلایل خجالتی بودنش بپرسید و درباره ترس ها و نگرانی های او نسبت به آدم ها، محیط اطراف و دنیا صحبت کنید و او را درک کنید.
4- تجربیاتتان را با کودک در میان بگذارید
والدین می توانند در مورد مواقعی که خودشان در گذشته احساس خجالت می کردند و این که چه کارهایی کردند تا احساس بهتری پیدا کنند، با فرزندشان حرف بزنند. از آن جایی که الگوی اصلی و اول کودکان والدین هستند و کودکان اغلب والدین خود را کامل می بینند، اعتراف والدین به خجالتی بودنشان احساس بهتری در فرزندشان ایجاد می کند و اضطراب کلی او را کاهش می دهد. در واقع وقتی بچه ها به آن ها نگاه می کنند و می فهمند که آن ها هم احساسات بدی را تجربه کرده اند و توانسته اند بر آن احساسات غلبه کنند، احساس قدرت و توانمندی می کنند.
5- والدین باید خودشان مناسب رفتار کنند
کودکان انواع رفتارها را از والدین خود یاد می گیرند؛ به همین دلیل والدین باید رفتارهای مناسبی مانند معاشرتی بودن و گرم گرفتن با اطرافیان را در خود تقویت کنند تا کودکان با نگاه کردن به آن ها یاد بگیرند که چگونه درست رفتار کنند.
6- با کودک در مورد مزایای برون گرا بودن صحبت کنید
در مورد این که برون گرا بودن چگونه به آدم ها در زندگی کمک می کند با کودک صحبت کنید و حتی اگر تجربه ای در این زمینه دارید با او در میان بگذارید. در مورد رفتارهایی که دوست دارید فرزندتان آن ها را یاد بگیرد و به آن ها عمل کند با او صحبت کنید؛ زمانی که کودکان از این رفتارها الگو می گیرند، به آن ها عمل می کنند.
7- برای کودک هدف تعیین کنید
تعیین هدف یک روش برخورد با کودک کم رو است. والدین می توانند معیارهایی را برای فرزندانشان تعیین کنند تا معاشرت کردن برای آن ها راحت تر شود. فقط باید به یاد داشته باشید که این اهداف و معیارها کوچک و دست یافتنی باشند و حتما پیشرفت های او را تشویق کنید. به عنوان مثال می توانید با این هدف شروع کنید که کودک هر روز به یک نفر سلام کند.
8- کودک را در معرض چیزهای جدید قرار دهید
چیزهای جدیدی به فرزندتان نشان دهید و آرام آرام او را در معرض تجربیات جدید قرار دهید؛ اگر به مرور زمان متوجه شدید که ویژگی کم رو بودن در کودک کمتر شده است، او را حمایت کنید و به تلاش های او پاداش دهید.
9- مطمئن شوید که کودک خودش می تواند کارها را انجام دهد
اگر کودک بتواند در فعالیت هایی که در آن ها مهارت دارد و به آن ها علاقه دارد شرکت کند، اعتماد به نفس بالایی پیدا می کند. کودک را نسبت به انجام کاری که در آن مهارت دارد تشویق کنید و فرصتی را برای انجام آن کارها برایش فراهم کنید. ممکن است کودکان با شرکت در فعالیت هایی که از آن ها لذت می برند راحت تر با دیگر کودکانی که با یکدیگر علایق مشترک دارند ارتباط برقرار کنند.
دریافت کمک حرفه
اگر کم رو بودن کودک مشکل ساز شده است شاید لازم باشد که از یک متخصص حرفه ای مانند روانشناس کمک بگیرید. گزینه های درمانی برای کودکان خجالتی شامل موارد زیر است:
- مدیریت استرس
- راهبردهای ریلکس کردن
- جلسات روان درمانی فردی
- آموزش مهارت های اجتماعی