راهکارهایی از جمله: کنترل استرس کودک، تنبیه نکردن، درک احساسات و همدلی با او، تشویق به استقلال، وقت گذرانی با دیگران، آماده کردن کودک برای کسب تجربه های جدید و بررسی شخصیت خود والدین، به ما کمک می کند تا یاد بگیریم که با کودک وابسته چگونه رفتار کنیم تا او را به سمت استقلال بیشتر هدایت کنیم.
علائم وابستگی در کودکان
وابستگی شدید زمانی در کودک شکل می گیرد که نیازهای اولیه او برآورده نشده باشد. کودکان وابسته در تعامل با دیگران چالش دارند و نمی توانند راحت ارتباط بگیرند. برخی از علائم رایج وابستگی عبارتند از:
1- فقدان روابط عاطفی گرم و صمیمی
کودک با شما صمیمی نیست و زمانی که او را در آغوش می گیرید هیچ احساسی ندارد و شما را همراهی نمی کند.
2- بیش از حد دوستانه بودن با غریبه ها
فرزند شما جوری با یک شخص غریبه صحبت می کند یا او را در آغوش می گیرد که انگار یک فرد شناخته شده و از بستگان نزدیک است.
3- عدم احساس راحتی در هنگام ترس یا بیماری
زمانی که کودک آسیب می بیند، از شما کمک نمی گیرد.
4- بیش از حد وابسته
کودک هیچ وقت شما را ترک نمی کند و نمی تواند جزئی ترین کارها را بدون شما انجام دهد.
5- مراقبت از دیگران
فرزند شما نقش والد را دارد و به جای مراقبت از خود، نگران شما و یا خواهر و برادرهای دیگر است.
6- سلطه گر و خشن
وقتی با کودک قاطعانه حرف بزنید یا چیزی را به او تحمیل کنید، فرزندتان هم از شما یاد می گیرد و مثل شما می شود.
با کودک وابسته چگونه رفتار کنیم؟
همان طور که کودک در حال شناخت دنیای اطراف است، ویژگی ها و عادات شخصیتی مختلفی در او شکل می گیرد. برخی از کودکان از سنین پایین اعتماد به نفس و استقلال دارند، برخی دیگر وابسته تر می شوند و به دنبال امنیت، محافظت و اعتماد از نزدیک ترین اطرافیان خود هستند. برخورد با کودک وابسته سخت است اما با کمک روش های زیر می توانید به کودک کمک کنید تا وابستگی را کنار بگذارد و به سمت استقلال بیشتر پیش رود.
1- استرس فرزندتان را کنترل کنید
یکی از دلایل اصلی وابستگی در کودکان استرس است؛ استرس می تواند ناشی از فشار، بازی و یا عملکرد در مدرسه باشد. هنگامی که فشار زیادی روی کودک باشد، او متوجه این موضوع می شود و در نتیجه بیش از حد روی تمام کارهایی که باید انجام دهد تمرکز می کند. والدین باید این موقعیت ها را بشناسند و بدانند که سطح استرس فرزند چه زمانی بالا می رود تا بتوانند به فرزندانشان کمک کنند و آن ها را آرام تر کنند.
2- کودک را تشویق به تمرکز کنید
هنگامی که کودک بیش از حد به والدین وابسته می شود، باید بیاموزد که چگونه مستقل تر شود و توجه خود را از احساسات پرتنش دور کند. لازم است که والدین بدانند برای مقابله و کمک به کودک خود چه کاری انجام بدهند. برخی از راهکارهای مفیدی که می توانید برای کمک به فرزندتان امتحان کنید شامل موارد است:
- کودک را در آغوش بگیرید و او را ببوسید. این کار به کودک کمک می کند تا احساس کند دوستش دارید، از او مراقبت می کنید و برای شما ارزشمند است.
- با فرزندتان صحبت کنید. این نشان می دهد که شما به کودک اهمیت می دهید و او را تشویق می کنید تا با شما صحبت کند و احساسات خود را بیان کنند.
- گاهی از کودکتان نظر بپرسید. با این کار کودک احساس می کند که دوستش دارید و نظرش برای شما مهم است.
- در انجام تکالیف مدرسه یا کارهای دیگر به او استراحت بدهید. باید به ذهن کودک زمان بدهید تا استراحت کند و روی چیز دیگری تمرکز کند.
3- کودک را تنبیه نکنید و نادیده نگیرید
پاسخ به رفتارهای کودک وابسته بسیار مهم است. به جای نادیده گرفتن کودک، تنبیه او و یا ناراحت کردن خودتان، به دنبال دلیل رفتار او باشید. همیشه به یاد داشته باشید که وابستگی کودک نشانه دلبستگی او به شما است و این مسئله چیزی نیست که والدین علیه فرزندشان از آن استفاده کنند. بهترین کار این است که اطمینان لازم را به کودک بدهید. اگر مجبور شدید آن ها را به مراقب دیگری بسپارید، به او اطمینان دهید که باز خواهید گشت. فرزندتان را در آغوش بگیرید و از او خداحافظی کنید.
4- احساسات کودک را درک کنید و با او همدردی کنید
ابراز همدردی و درک کودک به او احساس آرامش می دهد. به عنوان مثال، وقتی می خواهید از کودک دور شوید به او بگویید «کاش الان می توانستم کنارت بمانم و کارتون مورد علاقه ات را با هم تماشا کنیم، اما باید بروم. در عوض امشب به محض این که به خانه برسم بیشتر با هم وقت می گذرانیم.». این که کودکتان بداند چقدر دوست دارید کنارش باشید برای او ارزشمند خواهد بود و همچنین مطمئن می شود که به دنبال او خواهید آمد.
5- کودک را تشویق به استقلال کنید
از لحظه ای که اعتماد به نفس در کودک شکل می گیرد، وابستگی کمتری از خود نشان می دهند. می توانید فرصت هایی برای انجام وظایف به کودک بدهید و به ایجاد این اعتمادسازی کمک کنید. به عنوان مثال، از او بخواهید تا فعالیت های راحت خانه مانند مرتب کردن تخت، درست کردن خوراکی های ساده و یا جمع کردن اسباب بازی هایش را انجام دهد. این که کودک بداند می تواند کارهایی را به طور مستقل انجام دهد و در انجام کارهای خانه به شما کمک می کند، باعث می شود احساس راحتی بیشتری کند.
6- تحسین کودک را فراموش نکنید
تمجید از فرزندان به این دلیل که وظایف خود را به طور مستقل انجام داده اند، می تواند به افزایش عزت نفس و استقلال آن ها کمک کند. این کار منجر به کاهش وابستگی می شود. بنابراین هر زمان که کودک رفتار مثبتی از خود نشان می دهد و یا قدمی برای پیشرفت سطح استقلال خود بر می دارد، حتما او را تشویق و تحسین کنید. حتی گاهی می توانید برای تشویق رفتار خوبش به او جایزه دهید.
7- با دیگران وقت بگذرانید
به جای این که کاری کنید که کودکتان فقط به شما عادت کند، بهتر است به او فرصت دهید که با دیگران هم وقت بگذراند و در ارتباط باشد. یکی از دلایلی که کودکان دوست ندارند از کنار والدین خود تکان بخورند این است که از بودن در کنار دیگران به خصوص در یک محیط ناآشنا، احساس ناراحتی و ناامنی می کنند. با حضور بیشتر در جمع های دوستانه و خانوادگی، کودک را به روابط و محیط های دیگر عادت دهید تا وابستگی او کاهش یابد. سعی کنید یک دیدار منظم با خانواده ها و یا یک برنامه هفتگی منظمی داشته باشید. بیرون بردن کودک از منطقه امن و آشنایی او با محیط جدید، راهی عالی برای از بین بردن وابستگی او است.
8- به کودک فرصت دهید تا احساسات خود را بیان کنند
کنار آمدن با احساسات برای بچه ها آسان نیست، به خصوص زمانی که آن ها را درک نمی کنید. غلبه بر وابستگی یک شبه اتفاق نمی افتد. به کودکتان فرصت دهید تا احساساتش را در آغوش بگیرد چون این موضوع بخشی از رشد و توسعه شخصیت آن هاست. کاری که شما به عنوان والدین می توانید انجام دهید این است که به آن ها اطمینان دهید که بدون توجه به هر اتفاقی او را دوست دارید و درکش می کنید.
9- کودک را برای تجربه جدید آماده کنید.
این حق کودک است که بداند در موقعیت جدید باید انتظار چه چیزی را داشته باشد. وقتی با یک کودک وابسته سروکار دارید، تا حد امکان به یک روال عادی پایبند باشید. اما اگر مجبور شدید از چارچوب امن خارج شوید و مثلا به مطب پزشک بروید، از قبل در مورد آن چه اتفاق خواهد افتاد با فرزند خود صحبت کنید. مثلا به او بگویید: «دکتر دوستی است که می خواهد مطمئن شود تو قوی و سالم هستی. دکتر گوشی پزشکی را روی قفسه سینه می گذارد تا به نفس کشیدن شما گوش دهد. نگران نباش من و بابا هم تمام مدت کنار تو هستیم؛ یا اگر برای تعطیلات قرار است به مکان جدیدی بروید، می توانید تصاویر جایی که قرار است بروید را با فرزندتان نگاه کنید، بنابراین وقتی به آن جا می رسید، همه چیز برای او ناآشنا نخواهد بود و از قبل با محیط ارتباط گرفته است.
10- رفتارهای خودتان را بررسی کنید.
گاهی رفتارهای کودک وابسته باعث می شود که والدین به بررسی شخصیت خودشان بپردازند و ریشه مشکل وابستگی کودک را در خودشان پیدا کنند. اگر در این مسئله زیاده روی کنید و همیشه خود را مقصر بدانید و همیشه قبل از کمک خواستن بچه ها هر کاری را برای آن ها انجام دهید، یا قبل از این که احساس ناراحتی کنند و سختی بکشند به آن ها اطمینان دهید که اوضاع را خواهید کرد، کودک فرصتی پیدا نمی کند که خودش تلاش کند و تجربه کسب کند. نکته این است که حضور شما در کنار او موثر و لازم است و فقط زمانی کمک کنید که نیاز به کمک دارد.