بچه های شیطون غیرقابل کنترل هستند و پدر و مادرها را خسته و کلافه می کنند؛ از این رو اغلب والدین به دنبال راهکارهایی برای مقابله با رفتارهای نامناسب فرزندشان هستند و می خواهند بدانند که با کودک شلوغ و شیطان چه کنیم؟
والدین باید قوانین و راهکارهایی را برای مقابله با بد رفتاری های کودکان تعیین کنند و تحت هر شرایطی بر آن ها پایبند باشند. یکی از این راهکارها تنبیه کردن است؛ تنبیه باید با این هدف انجام شود که کودک از اشتباهاتش آگاه شود و هیچ آسیب جسمی و روانی برای کودک نداشته باشد. همچنین کودک باید مطمئن باشد که والدین در همه حال او را دوست دارند حتی در حین تنبیه و مجازات، بهتر است کودک را در مکان های عمومی تنبیه نکنیم و کودک باید بداند که به دلیل کدام رفتارهایش تنبیه می شود و تنبیه او دقیقا چیست.
پدر و مادرها باید از بحران های مختلف در هر مرحله از رشد فرزندشان آگاه باشند، علاوه بر تنبیه باید کودک را به خاطر رفتارهای خوب هم تحسین کنند، با کودک صحبت کنند و به آن ها یاد دهند تا احساساتش را با روش های مناسبی ابراز کنند.
کودک شیطون چه کودکی است؟
کودکان شیطان چندین ویژگی مشترک دارند که عبارت است از:
- رفتارشان را کنترل نمی کنند.
- به احساسات و عواطف خود و دیگران اهمیتی نمی دهند.
- از قوانین مهد کودک، پیش دبستانی و مدرسه پیروی نمی کنند.
- نسبت به والدین و معلمان پاسخگو نیستند.
- اغلب بد خلق هستند.
- نمی دانند چگونه در مکان های عمومی به درستی رفتار کنند.
- رفتار شیطنت آمیز آن ها اعصاب بزرگسالان را به هم می ریزد.
- به دلیل رفتارهایشان توسط همسالان خود طرد می شوند.
علت شیطنت کودکان چیست؟
عوامل متعددی باعث شیطنت کودک می شود؛ برخی از این علل به رفتارهای والدین و دیگر بزرگسالان برمی گردد در حالی که برخی دیگر به دلیل مسائل رشدی، فیزیکی و روانی کودک رخ می دهد.
1- اشتباهات والدین
- زمانی که والدین هر نیاز و خواسته ای که فرزندشان دارد را برآورده می کنند و در نتیجه بچه ها عادت می کنند که هیچ ممنوعیت و محدودیتی نداشته باشند.
- زمانی که والدین رفتارهای بد کودک را اصلاح نمی کنند و کودک همیشه به خاطر کارهای بدش به سادگی بخشیده می شود.
- زمانی که حرف و عمل والدین یکی نباشد؛ مثلا والدین درباره مضرات سیگار با بچه ها صحبت می کنند در حالی که پدر خانواده سیگار می کشد!
- زمانی که والدین به قوانینی که برای فرزندشان گذاشته اند پایبند نباشند.
- والدینی که آموزش های اخلاقی را وظیفه مهد کودک، مدرسه و… می دانند.
2- نیازهای برطرف نشده کودک
- زمانی که کودک محبت و توجه کافی را از والدینش دریافت نکند دست به هرکاری می زند تا والدین به او توجه کنند مثل رفتارهای شیطنت آمیز.
- برخی از کودکان برای نشان دادن قدرت و استقلال خود به والدین، با آن ها بد رفتاری می کنند.
- گاهی کودکان به دلیل انتقام گرفتن با دیگران بد رفتاری می کنند.
- گاهی رفتارهای بد کودکان دلایل عمیق تری دارد مانند ترس از شکست خوردن و…
3- بحران های مرتبط با سن کودک
- در سن سه سالگی، کودک برای مستقل شدن تلاش می کند و علت لجبازی کودکان در این سن، استقلال است.
- در سن ۶ – ۷ سالگی، “من اجتماعی” در کودکان شکل می گیرد و دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند و بزرگسالان از آن ها نظر بپرسند. در این سن کودکان نسبت به انتقاد دیگران واکنش های بدی نشان می دهند و نافرمانی می کنند.
- در سنین نوجوانی، بچه ها به دنبال راه هایی برای ابراز وجود هستند. همچنین تغییرات هورمونی باعث بی ثباتی خلقی و تحریک پذیری آن ها می شود و به همین دلیل بچه ها در این سن با مراجع قدرت درگیر می شوند، عملکرد تحصیلی آن ها افت می کند و خانواده دچار جو خصمانه ای می شود.
4- دلایل فیزیولوژیکی و روان شناختی
علاوه بر دلایل ذکر شده بالا، برخی از اختلالات رفتاری و مشکلات پزشکی می تواند علت بد رفتاری های کودکان باشد مانند:
- ADHD یا اختلال کمبود توجه و بیش فعالی
- ASD یا اختلالات طیف اوتیسم
- تاخیرات رشدی
- انواع بیماری های روانی
- آسیب روانی یا استرس مداوم
با کودک شلوغ و شیطان چه کنیم؟
والدین باید قوانینی را برای مقابله با رفتارهای شیطنت آمیز فرزندشان تعیین کنند و همیشه از آن ها اطاعت کنند.
1- نحوه تنبیه کردن کودکان
- والدین می توانند کودک را تنبیه کنند؛ هدف از تنبیه این است که کودک را از اشتباهش آگاه کنند و به او انگیزه دهند تا رفتار متفاوتی داشته باشد. چنین تنبیهاتی هیچ آسیب جسمی و روانی برای کودک نخواهد داشت.
- کودک باید مطمئن باشد که در حین تنبیه، والدین همچنان او را دوست دارند و به او عشق می ورزند.
- مجازات باید به دلیل رفتار بدی که کودک انجام می دهد اعمال شود.
- والدین هرگز نباید کودک را در هنگام عصبانیت و در مکان های عمومی تنبیه کنند.
- برای تنبیه کردن باید سن کودک را در نظر بگیرید؛ تنبیه کودکان ۲ ساله کار درستی نیست.
- تنبیه نباید کودک را تحقیر کند.
- اگر متوجه شدید که کودک رفتار نادرستی دارد ابتدا کامل رفتار نادرست او را ببینید سپس در مورد تنبیه او تصمیم بگیرید.
- اگر تنبیه به شکل محرومیت است، این محرومیت نباید شامل چیزهایی باشد که قبلا به کودک هدیه داده شده است مثل اسباب بازی های او.
- رفتارهایی که کودک به خاطر آن ها تنبیه می شود را از قبل برای کودک تعریف کنید؛ این که این رفتارها دقیقا کدام رفتارها هستند و کودک دقیقا از چه چیزی محروم می شود.
تنبیه های زیر از نظر روانی ایمن هستند و می توان آن ها را برای اصلاح رفتار کودکان به کار گرفت:
- تایم اوت؛ یعنی زمان مشخصی که کودک باید آن را تنهایی سپری کند.
- ممنوعیت موقت استفاده از کامپیوتر، پلی استیشن، تماشای کارتون و…
- ممنوعیت موقت خرید اسباب بازی یا خوراکی
- گفتگوی آموزنده با لحنی آرام
- پیدا کردن راه حل های موثر به کمک خود کودک
- اصلاح اشتباهات کودک
2- توصیه روانشناسان کودک
- در مسیر اصلاح رفتارهای کودک از مثال زدن استفاده کنید؛ مثال های شخصی درباره رفتار آرام و متین بسیار تاثیرگذارتر از گفتگوهای طولانی و اخلاقی هستند.
- والدین باید فرزندشان را تحت هر شرایطی دوست داشته باشند، چه کودک عصبانی باشه، چه بد اخلاق باشد و چه لجباز. ۹۰٪ از موارد نافرمانی در کودکان به دلیل کمبود محبت و توجه از سمت والدین است.
- مهم است که پدر و مادرها از بحران های هر مرحله از رشد کودکان درکی داشته باشند. والدین در صورت آگاه بودن از این بحران ها خیلی راحت تر می توانند رفتارهای فرزندشان را درک کنند و به آن ها واکنش مناسبی دهند.
- به کودکتان یاد دهید که نسبت به احساساتش آگاه باشد، با روش های مناسبی احساساتش را ابراز کند و در مورد رفتارها و احساساتش فکر کند. به مرور زمان آن ها یاد می گیرند که با احساساتشان کنار آیند.
- به دنبال این نباشید که پدر و مادر ایده آلی باشید و یا فرزندتان یک فرزند ایده آلی باشد. نیاز نیست که پدر و مادرها عالی باشند؛ شما به عنوان والدین باید به اندازه کافی خوب باشید و نیازی نیست فرزندان را عالی تربیت کنید. همچنین این نکته را هم در نظر بگیرید که همه آدم ها حق دارند اشتباه کنند.
- به بازی هایی که کودک می کند، افرادی که با آن ها وقت می گذراند و کارتون هایی که تماشا می کند توجه کنید که چه افراد و چه قهرمانانی را الگوی خود قرار داده است و از آن ها تقلید می کند.
- جدا از این که والدین باید برای اصلاح رفتارهای کودک او را تنبیه کنند، همچنین باید رفتارهای خوب او را نیز تشویق و تحسین کنند.
- به یاد داشته باشید که ایجاد رفتارهای خوب نه تنها از طریق تنبیه بلکه از طریق گفتگو نیز حاصل می شود.
- اگر چیزی را برای کودک ممنوع کردید، آن چیز باید تحت هر شرایطی برای کودک ممنوع باشد. در واقع والدین نباید زمانی که حالشان بهتر می شود و یا خلقشان بهبود می یابد، چنین قوانینی را از یاد ببرند.
- یاد بگیرید که چگونه باید به طور مناسب به پرخاشگری های کودک پاسخ داد. در مورد کودکان بزرگ تر بهتر است زمانی که کودک آرام شد، در مورد اشتباهش با او صحبت کنید.
- اگر نمی توانید بد رفتاری های کودک را کنترل کنید، از یک روانشناس کمک بگیرید.
- فقط تحت نظر پزشک و طبق دستور او باید از داروهای آرام بخش برای کودک استفاده کرد.
- اگر به کودک گفته اید که او را تنبیه می کنید همین کار را بکنید و اگر گفته اید که تشویقش می کنید باز هم این کار را انجام دهید. به وعده های خود عمل کنید زیرا با این کار کودک هم یاد می گیرد که همین کار را انجام دهد و به وعده هایش عمل کند.
- بغل کردن، بوسیدن و گرفتن دست کودک بهترین راه برای مقابله با عصبانیت کودک است. اگر کودک در مکان عمومی، در مهمانی و… رفتار نادرستی انجام داد، بنشینید تا هم قد کودک شوید و سپی با آرامش، نادرست بودن کار کودک را برای او توضیح دهید.
- هیچ برچسبی به فرزند خود نزنید؛ اگر دائما به کودک گفته شود که او بد، شرور و شیطان است، دیر یا زود او واقعا چنین خواهد شد و مطابق با همین برچسب ها رفتار خواهد کرد.
- و آخرین توصیه این است که همه رفتارها و بایدها و نبایدها باید از همان دوران کودکی به کودک آموزش داده شود تا رفتار درست در خانه، مکان های عمومی، مدرسه و… در کودک شکل داده شود.