علت دروغ گفتن در سنین مختلف کودکان متفاوت است. کودکان در سنین پایین تر معمولا تفاوت بین درست و غلط را نمی دانند و والدین باید این را درک کنند.
برای این که بدانیم با کودک دروغگو چه کنیم در قدم اول به عنوان والد نباید زود از دست او ناراحت و عصبانی شویم و او را تنبیه کنیم. کودکانی که تنبیه می شوند و یا والدین سخت گیر و کنترل گری دارند و سبک تربیتی آن ها مستبدانه است معمولا بیشتر دروغ می گویند.
والدین همچنین باید با در نظر گرفتن سن کودکشان راست و دروغ و ارزش های اخلاقی را به او یاد دهند.
از آن جایی که پدر و مادرها الگوی کودکانشان هستند، باید خودشان در حرف و عمل صادقانه عمل کنند و دروغ گفتن را به حداقل برسانند.
به گفته روانشناسان، والدین باید به دنبال این باشند که چرا کودک دروغ گفتن را انتخاب می کند. در واقع آن ها باید بفهمند که چه چیزی پشت دروغ گفتن کودک نهفته است؛ متناسب با سن کودک باید با او صحبت کنند، علت دروغ گفتن را از او بپرسند و درباره نگرانی ها و مشکلاتی که دارند با او حرف بزنند و این اطمینان را به او بدهند که در کنار سختی ها و چالش ها همراه او هستند.
دروغگویی در کودکان
دروغ گفتن در همه فرهنگ ها وجود دارد و بچه ها در هر سنی دروغ می گویند. هیچ پدر و مادری دوست ندارد فرزندش به او دروغ بگوید و هنگامی که با این موقعیت مواجه می شود احتمالا از خود می پرسد که کجای مسیر تربیت رو اشتباه رفته است؟ قبل از هر چیز باید دانست که دروغ گفتن از نظر رشدی طبیعی است.
آگاهی از دلایلی که باعث می شود کودکان دروغ بگویند، کلید متوقف کردن این رفتار است.
وقتی کودک دروغ میگوید
والدین باید این انتظار را داشته باشند که فرزندان در هر سنی دروغ می گویند و والدین باید تمام تلاش خود را به کار گیرند تا در چنین موقعیت هایی زود ناراحت و عصبانی نشوند و او را تنبیه نکنند.
دروغ گفتن فرصتی است برای والدین تا بفهمند چرا کودک اینطور فکر می کند که دروغ گفتن تنها گزینه است؟ پاسخ دادن به این سوال بستگی به سن کودک دارد؛ شاید یک کودک هنوز مهارت حل مسئله را یاد نگرفته است، شاید کودک دیگری مهارت اجتماعی برای برقراری ارتباط را ندارد و یا شاید کودک دروغ می گوید تا والدین او را تنبیه نکنند. بنابراین تجارب هر فرد با فرد دیگر متفاوت است و هر کس برای این سوال پاسخ منحصر به فرد خود را دارد.
والدین همچنین باید بدانند که صرف نظر از سن فرزندشان، اگر در مقابل دروغ گفتن آن ها عصبانی می شوند باعث می شود که اعتماد فرزند به آن ها کمتر شود و در آینده نیز کمتر در مورد موقعیت های سخت با آن ها مشورت کند.
با کودک دروغگو چه کنیم؟
در ادامه به دلایل دروغ گفتن کودکان در هر سنی می پردازیم و نحوه برخورد با آن ها را توضیح می دهیم:
-
علت دروغ گفتن در کودکان نوپا (۲ تا ۳ سال) و نحوه برخورد با آن ها
دروغ گفتن در کودکان نوپا رایج است زیرا آن ها تازه تفاوت بین خیال و واقعیت را درک کرده اند.
به عنوان مثال تصور کنید دختربچه ۲ ساله ای یواشکی کلوچه شکلاتی می خورد و همانطور که شکلات ها روی صورتش مالیده است، وقتی از او سوال می کنید که آیا کلوچه خورده است یا نه، آن را انکار می کند. چرا؟ دلیل این انکار چیست؟
واقعیت این است که کودکان در این سن برای درک دروغ به عنوان یک انتخاب اخلاقی خیلی کوچک هستند؛ این کودکان قبل از عمل کردن فکر نمی کنند و به همین دلیل نمی توانند عواقب بعد از آن را نیز پیش بینی کنند. بنابراین آن ها سعی ندارند که به شما دروغ بگویند و یا شما را فریب بدهند.
هنگام دروغ گفتن کودکان نوپا، باید با اشاره به حقایق به دروغ های او پاسخ دهید و او را تنبیه نکنید. مثلا در این مثال، باید به صورت کثیف او و بسته کلوچه باز شده اشاره کنید. وقتی شواهد را به زبان ساده و ملموس به فرزندتان نشان می دهید در واقع به او یاد می دهید که درست و غلط را بفهمد.
-
علت دروغ گفتن در کودکان سنین پیش دبستانی (۴ تا ۵ سال) و نحوه برخورد با آن ها
با کودکان سنین ۴ تا ۵ سال در مورد اهمیت گفتن حقیقت صحبت کنید. برای تقویت بیشتر می توانید کتابی با محتوای دروغ گفتن و مناسب با سن کودک برای او بخوانید.
از آن جایی که والدین الگوی فرزندان هستند، خود آن ها باید همیشه سعی کنند حقیقت را بگویند تا در این زمینه الگوی خوبی برای کودکشان باشند.
با این حال اگر کودکان در این سن دروغ گفتند، نباید خیلی عصبانی و ناراحت شوید؛ این واقعیت را درک کنید که آن ها در این سن هنوز در حال بررسی و آزمایش هستند. کودکانی که تنبیه می شوند بیشتر دروغ می گویند؛ به همین دلیل برای آموزش راستگویی به کودکان از مهارت های زبانی استفاده کنید. به عنوان مثال به آن ها بگویید که “دروغ گفتن گزینه خوبی نیست، من میتونم بهت یاد بدم که از چه گزینه های دیگه ای میتونستی انتخاب کنی” و به او یاد بدهید که به جز دروغ گفتن، دیگه چطور می تونست رفتار کنه.
-
علت دروغ گفتن در کودکان سنین دبستانی و نحوه برخورد با آن ها
زمانی که کودک به سن مدرسه رفتن می رسد، باهوش تر از قبل می شود. او می داند که دروغ گفتن اشتباه است اما همچنین می داند که دروغ گفتن به او کمک می کند تا از عواقب و کارهای سخت دوری کند. بنابراین برخی از آن ها ترجیح می دهند به جای این که تکالیفشان را بنویسند و یا اتاقشان را تمیز کنند، بازی کنند. کودکان در این سن برای دوری از موقعیت های سخت و دشوار دروغ می گویند.
والدین باید مهارت هایی را به کودکان در سنین دبستانی خود یاد دهند نه این که آن ها را تنبیه کنند. به گفته روانشناسان، بچه ها معمولا می خواهند کار درست را انجام دهند اما زمانی که مهارت لازم برای مدیریت موقعیت های سخت را ندارند، راه آسانی را انتخاب می کنند، یعنی دروغ گفتن. اگر فرزندتان در مورد نداشتن تکلیف دروغ می گوید، دلیل آن را پیدا کنید. شاید آن ها واقعا نمی دانند یا نمی توانند تکالیف خود را پیگیری کنند.
والدین باید آن چه در پشت دروغ نهفته است را پیدا کنند چه فقدان مهارت حل مسئله باشد چه مسائل دیگر. روی آموزش مهارت حل مسئله به فرزندتان تمرکز کنید تا بتواند با کمک شما از موقعیت های سخت عبور کند و یاد بگیرد که همیشه قبل از عمل کردن، به عواقب رفتارش فکر کند.
روانشناسان می گویند به جای تنبیه کردن بچه ها و دادن احساس شرمساری به آن ها، سعی کنید هنگام حل مشکلاتش کنار او باشید و حتی در این راه می توانید تجربیات گذشته خود را با کودکتان در میان بگذارید. به بچه ها بگویید “اشکالی نداره که نمیتونی این مشکل رو حل کنی، من بهت کمک می کنم این مشکل رو با هم حل کنیم چون دروغ گفتن روش درستی نیست”. در غیر این صورت آن ها به دروغ گفتن ادامه می دهند و این رفتار برای آن ها تبدیل به روشی می شود برای مقابله با شرایط سخت و دشوار.
-
علت دروغ گفتن بچه ها در دوران راهنمایی و بعد از آن و نحوه برخورد با آن ها
در دوران نوجوانی، بچه ها احتمالا به دلیل این که شبیه همسالانشان شوند، با مشکلات احتمالی مواجه نشوند و یا با مخالفت والدین رو به رو نشوند، دروغ می گویند.
والدین در این دوره می توانند به فرزندان خود کمک کنند تا تاثیر دروغ گفتن را بفهمند؛ این که چرا دروغ می تواند منجر به عواقب خطرناکی شود. به عنوان مثال اگر پسرتان در مورد این که کجا می رود به شما دروغ می گوید، باید به او کمک کنید تا بفهمد که اگر برای او مشکلی پیش بیاید، نمی توانید با او ارتباط برقرار کنید. اگر بچه ها متوجه شوند که دروغ گفتن باعث محدودیت می شود، یاد می گیرند که روش های بهتری را انتخاب کنند.
والدین باید با فرزندانشان صحبت کنند و نگرانی هایشان را به آن ها توضیح دهند؛ این کمک می کند تا والدین برای فرزنداشنان بیش از حد سخت گیر نباشند زیرا هر چه والدین سخت گیرتر و کنترل کننده تر باشند، دروغ گفتن فرزندان نیز بیشتر می شود.
به طور کلی والدین باید اهمیت گفتن حقیقت را در بچه ها تقویت کنند. همچنین به فرزندان کمک کنید تا بفهمند که دروغ گفتن می تواند بر دیدگاه دیگران بر آن ها تاثیر بگذارد. به عنوان مثال می توانید از آن ها چنین سوالاتی بپرسید “دوست داری دیگران تورو چگونه ببینند؟ خودت دوست داری خودت رو چطوری ببینی؟ آیا وقتی دروغ نمیگی و حقیقت رو میگی بیشتر به خودت افتخار نمی کنی؟”
پاداش دادن به کودکان موقعی که دروغ نمی گویند
همه اشتباه می کنند و یا موقعیتی را بد مدیریت می کنند؛ والدین باید با فرزندانشان صحبت کنند و به آن ها توضیح دهند که چگونه تکرار اشتباهات، عواقب بدی را در پی خواهد داشت.
متخصصان حوزه سلامت روان در این باره می گویند که بهتر است پدر و مادرها برخی از تجربیات خود را با فرزندانشان در میان بگذارند و در مورد اشتباهاتی که خودشان مرتکب شده اند با آن ها صحبت کنند.
همچنین والدین نباید فراموش کنند که وقتی فرزندشان به خصوص در موقعیت های سخت و دشوار حقیقت را می گوید، به آن ها پاداش های مثبت دهند.
در پایان اگر نتوانستید دروغ گفتن فرزندتان را کنترل کنید، بهتر است برای حل این مشکل از یک نفر سوم، یعنی از یک متخصص در حوزه روانشناسی کمک بگیرید.