کودکان به دلایل مختلفی دیگران را کتک می زنند؛ به عنوان مثال آن ها ممکن است در حال تلاش برای برقراری رابطه با دیگران باشند، در حال دفاع کردن از خودشان باشند، روز بدی داشته اند، خلق و خوی آن ها به طور ذاتی همین است، این کار را از دیگران یاد گرفته اند، در حال امتحان کردن چیزهای جدید هستند و یا با این کار می خواهند توجه دیگران را به خودشان جلب کنند.
والدینی که با این نگرانی درگیر هستند که چرا فرزندم کتک میزند نباید فراموش کنند که کودکان کوچکتر ممکن است اصلا متوجه این موضوع نباشند که کتک زدن باعث صدمه دیدن و ناراحت شدن دیگران می شود زیرا آن ها هنوز برای درک احساسات خود و دیگران خیلی کوچک هستند. بنابراین بعید است که بچه ها عمدا و با هدف ناراحت کردن کسی این کار را بکنند.
خبر خوب این است که با راهکارهایی می توان این رفتار کودک را متوقف کرد؛ باید بلافاصله به رفتار کودک واکنش نشان دهید، دلیل رفتار کودک را پیدا کنید، از قبل بدانید که چه موقعیت هایی باید بروز این رفتار کودک می شود، به اندازه کافی به بچه ها توجه کنید، با کودک همدلی کنید، پیامدهای رفتارش را برای او توضیح دهید، مهارت حل مسئله را به کودکان یاد دهید، حواس کودک را پرت کنید، حواستان به کارتون هایی که کودک تماشا می کند باشد و هیچگاه کودک را به خاطر این رفتارش نزنید.
چرا فرزندم کتک میزند؟
معمولا بچه ها وقتی ناکام می شوند شروع به زدن بچه های دیگر، والدین و دیگران می کنند و دلیل این رفتار آن ها عبارت است از:
1- در تلاش هستند تا با دیگران ارتباط برقرار کنند
کودکان هم مانند دیگران خسته، گرسنه، تشنه و… می شوند با این تفاوت که آن ها مهارت های لازم را برای شناسایی و ابراز احساساتشان ندارند و همین آن ها را ناراحت تر می کند.
به گفته روانشناسان کودک، از آن جایی که مهارت های کلامی کودکان کوچکتر و دایره لغات و واژگان آن ها هنوز به طور کامل رشد نکرده است، بیشتر به کمک زبان بدن، احساساتشان را نشان می دهند و یا با اطرافیان مخالفت می کنند.
2- در حال دفاع کردن از خود هستند
اکثر بچه ها زمانی که در حال بازی کردن هستند بیشتر دیگران را کتک می زنند و این ممکن است به این دلیل باشد که بچه های دیگر اسباب بازی های او را می گیرند، او را هول می دهند و… و از آن جایی که کنترل خشم برای بچه ها کار بسیار سختی است، کودک با این کار فقط می خواهد از خودش دفاع کند.
3- ناراحت هستند و روز بدی داشته اند
وقتی بچه ها روز بدی داشته باشند به عنوان مثال در آن روز واکسن زده اند و یا مامان و بابا او را به پارک نبرده اند، به راحتی می توانند در کل روز بد اخلاق شوند. حتی بچه هایی که عادت به زدن و گاز گرفتن ندارند هم اگر روز بدی داشته باشند ممکن است در آن روز به راحتی کنترل خود را از دست بدهند.
4- این کار را از دیگران تقلید می کنند
یکی از روش هایی که کودکان رفتارهای مختلف و چیزهای جدیدی را یاد می گیرند، تقلید از دیگران است. بنابراین یکی از علل این که فرزندتان دیگران را می زند ممکن است این باشد که کودک دعوای دیگران را دیده و در حال تقلید از آن ها است.
5- خلق و خوی طبیعی آن ها همین است
برخی از کودکان با خلق و خویی به دنیا می آیند که به طور ذاتی پرخاشگر هستند و دوست دارند دیگران را بزنند و یا به روش های دیگر اطرافیان را اذیت کنند.
6- در حال امتحان کردن چیزهای جدید هستند
کودکان برای یاد گرفتن مهارت های مختلف، برقراری رابطه با دیگران و…، نیاز دارند تا چیزهای جدیدی را امتحان کنند و مدام از خود می پرسند که “اگر این کار را انجام دهم چه اتفاقی می افتد؟” بنابراین، از آن جایی که آن ها بلد نیستند کارها را به روش معقولی انجام دهند، ممکن است در انجام کارها زورگو و نافرمان باشند و یا حتی شروع به کتک زدن دیگران کنند.
7- به فضایی برای نشان دادن خودشان نیاز دارند
کودکان کوچک درک خوبی از فاصله گرفتن از دیگران ندارند و اگر در یک جمع متوجه شوند که دیگران به او توجه نمی کنند، ممکن است برای نشان دادن خودش شروع به کتک زدن و یا گاز گرفتن دیگران کند.
فرزندم کتک میزند، چگونه جلوی رفتارش را بگیرم؟
اگرچه بچه های کوچکتر پیامدهای رفتارشان را درک نمی کنند اما مهم است که والدین از ابتدا آن ها را انجام رفتارهای نادرست منع کنند. در این جا چند راهکار وجود دارد که به شما کمک می کند تا جلوی کتک زدن فرزندتان را بگیرید:
1- بلافاصله به رفتار کودک واکنش نشان دهید
هنگامی که فرزندتان شروع به کتک زدن کرد باید فورا به رفتارش واکنش نشان دهد به این صورت که به اندازه قد کودک پایین بیایید، به چشمان او نگاه کنید و با صدایی آرام و محکم به او بگویید “اشکالی نداره که ناراحت شدی ولی کتک زدن کار درستی نیست.” با این کار با کودک همدلی می کنید (متوجه ناراحتی او شده اید)، احساسات او را تایید می کنید (اشکالی نداره که ناراحت شدی) و حد و مرز را به او یاد می دهید (این که ابراز احساسات از طریق رفتارهای پرخاشگرانه کار درستی نیست).
یادتان باشد که توضیح دادن بیشتر برای کودکان کوچکتر ممکن است نتیجه عکس داشته باشد زیرا آن ها یاد می گیرند که با رفتارهای پرخاشگرانه، توجه شما را جلب کنند.
اگر فرزندتان دوباره شروع به کتک زدن کرد او را از آن موقعیت دور کنید و یا دست های او را بگیرید و مانع از این کارش شوید و مستقیم به او بگویید که “نمیذارم کتک بزنی”.
2- دلیل رفتار کودک را پیدا کنید
سعی کنید بفهمید که چه چیزی فرزندتان را انقدر ناراحت کرده است که دست به چنین رفتاری می زند. به کودک کمک کنید تا به جای بد رفتاری کردن، احساسات و نیازهایش را بیان کند.
3- از قبل بدانید که چه موقعیت هایی باید بروز این رفتار کودک می شود
والدین باید بدانند که چه موقعیت هایی باعث بروز چنین رفتاری در فرزندشان می شود و سعی کنند از این موقعیت ها جلوگیری کنند. این موقعیت های رایج شامل گرسنگی، خستگی، شلوغی محیط و یا زمان هایی است که باید از دوستانشان خداحافظی کنند است.
4- به اندازه کافی به فرزندتان توجه کنید
هر نوع توجه کردنی بهتر است بی توجهی است؛ بنابراین به اندازه کافی به فرزندتان توجه کنید زیرا در غیر این صورت کودک برای این که توجه شما را دریافت کند مجبور است رفتارهای نادرستی انجام دهد.
5- با فرزندتان همدلی کنید
زمانی که فرزندتان احساسات منفی دارد مثلا عصبانی و یا ناراحت است، این احساساتش را به او نشان دهید. به عنوان مثال به او بگویید “از این که نمیذارم بری روی میز ناراحتی؟”
همچنین استفاده از تقویت کننده های مثبت؛ یعنی تمجید از کودک زمانی که کار خوبی انجام می دهد، باعث شکل گیری رفتارهای خوب در او می شود.
6- پیامدهای رفتار کودک را برای او توضیح دهید
کودکان کوچکتر درک کمی از تاثیر رفتارشان بر دیگران دارند. بچه ها باید بدانند که با کتک زدن مامان، مامان چه احساسی پیدا می کند؛ بنابراین واضح به او بگویید که “این کارت به مامان صدمه زد و مامان ناراحت شد”. همچنین به او بگویید که می دانید روز بدی داشته است اما کتک زدن دیگران هیچوقت کار درستی نیست.
7- مهارت حل مسئله را به کودک یاد دهید
می توان مهارت های حل مسئله را از طریق بازی کردن به کودکان یاد داد. به عنوان مثال شما در نقش کودکی باشید که اسباب بازی فرزندتان را برمی دارد و به فرزندتان یاد دهید که رفتار درست در این موقعیت چه رفتاری است. مثلا می تواند یک بار بگوید “این اسباب بازی منه، لطفا پسش بده”. اگر این روش جواب نداد می تواند از یک بزرگسال کمک بخواهد. این بازی را انقد انجام دهید تا کودک به طور کامل آن را یاد بگیرد.
8- حواس کودک را پرت کنید
پرت کردن حواس بچه ها ساده ترین راه برای جلوگیری از بد رفتارهای آن هاست.
به عنوان مثال اگر فرزندتان سر یک اسباب بازی با کودک دیگری دعوا کرد، یک دقیقه به او فرصت دهید تا ببینید آیا می توانند خودشان مشکلشان را حل کنند یا نه. اگر فرزندتان شروع به کتک زدن کرد و یا با پرخاشگری خواست که اسباب بازی کودک دیگر را بگیرد، این اجازه را به او ندهید و او را مجبور کنید تا اسباب بازی را پس دهد. با این کار به کودک یاد می دهید که قرار نیست با پرخاشگری کردن به چیزهایی که می خواهیم برسیم.
9- حواستان به کارتون هایی که کودک تماشا می کند باشد
والدین باید مطمئن شوند کارتون هایی که فرزندشان تماشا می کند حاوی تصاویر خشونت آمیز نباشد. محققان دریافته اند کودکانی که کارتون های خشن می بینند بیشتر احتمال دارد که خودشان هم پرخاشگری کنند.
10- هیچگاه فرزندتان را نزنید
به گفته متخصصان، کتک زدن بچه ها تحت هیچ شرایطی درست نیست. اگر وسوسه شدید که فرزندتان را کتک بزنید، به یاد آورید که چقدر گیج کننده است که به شما بگویند کتک زدن کار درستی نیست ولی همین کار را با شما بکنند.
به بیان دیگر وقتی والدین فرزندشان را می زنند، در واقع به بچه ها یاد می دهند که برای ابراز خشم باید کتک زد.