یادگیری روش برخورد با کودکان بیش فعال امری ست ضروری؛ چرا که زندگی با این کودکان چالش برانگیز است. والدینی که کودک بیش فعال دارند بهتر است نظم، قانون و یا چارچوبی در خانه داشته باشند، بر روی مسئله مهمی که می خواهند آن را تغییر دهند تمرکز کنند، دستورالعمل های سخت و پیچیده را برای کودک به قسمت های کوچک تقسیم کنند، هنگام انجام فعالیت هایی که نیاز به تمرکز دارند، فضای امنی برای کودک فراهم کنند تا حواسش کمتر پرت شود، کودک را تشویق و تحسین کنند و به او پاداش دهند، از کودک به اندازه کافی مراقبت کنند، از او بخواهند تا فهرستی از کارهایی که باید انجام دهند آماده کنند، دارو نباید اولین انتخاب آن ها برای درمان بیش فعالی باشد، کودک زمان هایی از روز باید بدون توجه به چارچوب ها فعالیت داشته باشد و در نهایت پدر و مادرها بهتر است تا جایی که می توانند در مورد بیش فعالی اطلاعات معتبر و علمی کسب کنند و قبل از هر اقدام پزشکی، ابتدا با پزشک متخصص مشورت کنند.
کودک بیش فعال
شاید برایتان سوال باشد که کودک بیش فعال دقیقا چگونه است؟
در حقیقت بیش فعالی آیتم های فراوانی دارد و تشخیص آن بر عهده متخصص حرفه ای است. با این حال برخی از شایع ترین نشانه های کودکان بیش فعال عبارت است از:
- نمی توانند بازی های بی سر و صدا انجام دهند.
- دائم بی قرار هستند و به نظر می رسد قادر به نشستن یک جا نیستند.
- عجول هستند.
- به طور مداوم در حال حرکت اند.
- اشتباهات فراوان و ناشی از بی دقتی دارند.
- توجه و تمرکز ضعیفی دارند.
علل بیش فعالی
عوامل زیادی می توانند علل بیش فعالی باشند؛ برخی از مهم ترین آن ها شامل موارد زیر است:
1- خلق و خو
بیولوژیک افراد بر شخصیت، خلق و خو و حتی رفتار تاثیر می گذارد.
2- ژنتیک
اگر پدر یا مادری بیش فعال است، احتمال این که فرزند آن ها نیز بیش فعال شود زیاد است.
3- رژیم غذایی
برخی از رژیم های غذایی مانند کربوهیدرات، شکر و یا حساسیت های غذایی، بر سطح انرژی افراد تاثیر می گذارد.
4- محیط
اگر محیطی که کودک در آن بزرگ می شود شلوغ، نامرتب و بهم ریخته باشد، انرژی و میزان فعالیت بچه افزایش می یابد.
5- فصل تولد
ماه های زمستان ممکن است بیش فعالی را افزایش دهند؛ این می تواند به دلیل کمتر بازی کردن و یا کمتر تحرک و فعالیت داشتن بچه ها در فضای باز باشد.
6- پردازش حسی
این که کودک چگونه احساسات محیط اطرافش را دریافت می کند کاملا منحصر به فرد است. کودکان بیش فعال به دلیل نحوه عملکرد مغزشان ممکن است دائم حواسشان درگیر باشد و در یک دقیقه بیش از چند احساس مختلف را دریافت کنند.
روش برخورد با کودکان بیش فعال
فرزندپروری به اندازه همه درمان های بیش فعالی مهم است و واکنش والدین می تواند بیش فعالی کودکان را بهتر یا بدتر کند. بنابراین اگر فرزندتان بیش فعال است، راهکارهای زیر می توانند کمک کننده باشند.
1- در خانه نظم و قوانین داشته باشید
بسیاری از والدین ترجیح می دهند خانه ای آرام و بدون قوانینی داشته باشند و این سبک برای بسیاری از کودکان نیز به خوبی جواب می دهد. در حالی که کودکان بیش فعال معمولا در محیط هایی که نظم و قانون ندارد دچار مشکل می شوند. اگر کودک بیش فعالی دارید، خانه را منظم نگه دارید؛ در این شرایط کودک می داند که روز به روز از او چه انتظاری دارید و عملکرد بهتری خواهد داشت.
2- بر روی مسائلی که می خواهید تغییر کنند تمرکز کنید
والدین باید تصمیم بگیرند که دقیقا می خواهند کدام مسائل را بهبود ببخشند و یا تغییر دهند. ایجاد محدودیت با هدف تغییر رفتار برای کودکان بیش فعال شبیه یک مبارزه است؛ بنابراین روی مسائلی که واقعا مهم هستند تمرکز کنید و اجازه دهید کودک در حوزه های دیگر محدودیتی نداشته باشد.
3- به کودک دستورالعمل های پیچیده ندهید
پیروی و به خاطر سپردن فهرست طولانی از دستورالعمل ها، برای کودکان مبتلا به بیش فعالی کار دشواری است. یک راه حل مفید این است که کارهای پیچیده را به قسمت های کوچک تقسیم کنید. از کودک بخواهید که برای هضم بهتر دستورالعمل های کوچک شده و آسان، آن ها را برای شما توضیح دهد و هنگام توضیح دادن، به چشمانتان نگاه کند؛ در واقع از او بخواهید تا هر مرحله را دوباره برایتان تکرار کند.
همچنین نوشتن دستورالعمل ها به کودک کمک می کند تا هر بار روی یک مرحله کوچک تمرکز کند، راحت تر به مراحل عمل کند و پس از تکمیل هر مرحله آن را خط بزند.
4- تمام تلاشتان را بکنید که حواس کودک پرت نشود
چیزهایی که اکثر مردم حتی متوجه آن نمی شوند، به راحتی حواس کودکان بیش فعال را پرت می کند. بنابراین کارهایی که نیاز به تمرکز دارند مانند تکالیف درسی، باید در جایی انجام شود که حواس کودک به راحتی پرت نشود.
اگر قصد دارید برای او مکان مناسبی فراهم کنید، به کودک اطمینان دهید که قصد تنبیه او را ندارید و این کار فقط برای کمک به تمرکز بیشتر او است. همچنین او را تشویق کنید تا در طراحی فضایی که قصد فراهم کردنش را دارید، با شما مشارکت کند.
5- از تقویت مثبت استفاده کنید
تکمیل کارها برای کودک بیش فعال یک نبرد بزرگ است که او در آن برنده شده است و مهم است که کودک متوجه ارزش تکمیل کردن کارها شود. بنابراین هر زمان که فرزند بیش فعالتان کاری را با موفقیت به اتمام رساند، او را تحسین کنید و پاداشی به او بدهید.
والدین نباید فکر کنند که این تحسین ها و پاداش ها “رشوه” دادن به کودکان است؛ تقویت مثبت نوعی پاداش است جهت قدردانی کردن از تلاش های کودک بیش فعال برای تکمیل کارهایش.
6- به کودک کمک کنید فهرستی از کارهایش آماده کند
آماده کردن فهرستی از مسئولیت ها، به استقلال بیشتر کودک کمک می کند. همچنین نوشتن فهرستی از کارها به کودک کمک می کند زمانی که حواسش پرت می شود و یا فراموش می کند که چه کاری قرار بود انجام دهد، به فهرست رجوع کند.
کودکان را به خاطر ناتوانی در تکمیل لیست کارها در مدت زمان معین، تنبیه نکنید، برای کارهایی که آن ها را تکمیل کرده است به او پاداش دهید و به او اجازه دهید تا وظایف را به هر ترتیبی که دوست دارد انجام دهد زیرا برای کودک بیش فعال انجام دادن کارها هدف است، نه شروع کردن از نقطه خاص مدنظر ما.
7- برای مصرف دارو پافشاری نکنید
درست است که برخی از داروها، مواد شیمیایی مغز افراد بیش فعال را متعادل می کند اما داروها دارای عوارض جانبی هستند؛ دارو باید آخرین راه حل باشد، نه اولین انتخاب. اگر روان درمانی و روش های اصلاح رفتار توسط روانشناس حرفه ای در یک دوره زمانی مشخص شده کارساز نبود، آن وقت برای مصرف دارو می توانید خودتان و فرزندتان با پزشک متخصص مشورت کنید.
8- زمان هایی بدون نظم و قوانین داشته باشید
کودکان به زمان هایی برای دویدن و بازی کردن در یک محیط بدون چارچوب نیاز دارند. بنابراین مطمئن شوید که هر کودکی، به خصوص کودک بیش فعال، هر روز زمانی را برای بازی کردن در بیرون از خانه سپری می کند.
9- از فرزندتان مراقبت کنید
افرادی که مسئولیت مراقبت از فرزندتان را دارند و یا به هر نحوی هر روز با او زمانی را می گذرانند مانند مربی، معلم، پرستار و…، را در جریان وضعیت و شرایط کودکتان قرار دهید. به عنوان مثال در مورد روش هایی که با کودک رفتار می کنید و یا اگر از پاداش و ابزار خاصی برای مقابله با رفتار منفی کودک استفاده می کنید، به آن ها توضیح دهید. ثبات در محیط کودکان بیش فعال بسیار مهم است.
10- تا جایی که می توانید در مورد بیش فعالی اطلاعات کسب کنید
تا جایی که می توانید در مورد بیش فعالی و مشکلات ناشی از آن اطلاعات کسب کنید و تحقیق کنید و برای اطلاعات علمی به منابع قابل اعتماد رجوع کنید. در نظر داشته باشید که اطلاعات موجود در اینترنت همیشه قابل اعتماد نیستند.
در مورد درمان فرزندتان نباید تحت فشار قرار بگیرید؛ پرسیدن هر سوال قبل از درمان حق شماست، از پزشک بخواهید هر نکته ای که متوجه آن نمی شوید را برایتان به صورت شفاف توضیح دهد تا راحت تر بتوانید در این باره تصمیم بگیرید.
کنار آمدن با کودک بیش فعال چالش های منحصر به فردی دارد. با این حال با رعایت چند نکته می توان در این مسیر راحت تر عمل کرد. اطلاعات را به صورت ساده درک و هضم کنید، از کودک حمایت کنید، برای او نظمی برقرار کنید و دیگرانی که با فرزندتان در تعامل هستند را تشویق کنید تا همین کار را انجام دهند. به این ترتیب می توان موفقیت های کودک در این مسیر را به حداکثر و رفتارهای منفی او را به حداقل رساند.
11- قبل از هر اقدام پزشکی، ابتدا با پزشک متخصص مشورت کنید
کسب اطلاعات درباره بیش فعالی از طریق منابع معتبر و دوستان مفید است اما همیشه قبل از هر اقدام پزشکی یا تغییر روال در درمان پزشکی و یا سلامتی خود، با پزشک متخصص مشورت کنید چرا که این اطلاعات هیچوقت جایگزین توصیه های پزشکی نمی شود.