اگر برای شما هم سوال است که با کودک افسرده چگونه رفتار کنیم، در ابتدا باید بدانید که صبور بودن و مهربان بودن با کودکان، به خصوص زمانی که احساسات بدی را تجربه می کنند، کمک زیادی به آن ها می کند؛ والدین با انجام این کار در واقع به کودکان می گویند که حتی اگر ناراحت و غمگین باشند، باز هم مامان و بابا کنارش هستند و او را دوست دارند. همچنین می توانید با کودک در مورد احساس غمی که دارد حرف بزنید؛ از او بپرسید چه چیزی او را به این اندازه ناراحت کرده است و راه های درست ابراز احساسات را به او یاد دهید.
با کودک وقت بگذرانید، کارهایی که دوست دارد را انجام دهید، فضای امنی را برایش فراهم کنید و اگر خواست کنارش باشید و او را تنها نگذارید.
اگر فکر می کنید راهکارهای خودتان کمکی به بهبود حال کودک نمی کند، می توانید با پزشک متخصص فرزندتان و یا یک درمانگر کودک صحبت کنید و از او بخواهید تا درباره بهتر شدن این شرایط شما را راهنمایی کنند.
افسردگی در کودکان چگونه است؟
افسردگی ممکن است در هر سنی از جمله در سنین کودکی اتفاق افتد.
اگرچه کودکان به طور طبیعی در طول رشد خود دچار نوسانات خلقی می شوند، اما نباید آن را با افسردگی اشتباه گرفت؛ افسردگی وضعیت متفاوتی است. افسردگی یک اختلال خلقی است که در آن فرد در اکثر روزهای هفته و در اکثر ساعات روز احساس غمگینی، تحریک پذیری و ناامیدی می کند.
افسردگی در کودکان بر نحوه تعامل بچه ها با دوستان و خانواده، خواب، اشتها و میزان فعالیت و انرژی آن ها در طول روز تاثیر می گذارد؛ یعنی در اکثر ساعات روز بی حوصله، خسته و بی انرژی هستند. همچنین اغلب آن ها نمی توانند از مدرسه، ورزش، بازی و سرگرمی و سایر فعالیت های عادی دوران کودکی لذت ببرند. در موارد شدید، افسردگی منجر به افکار خودکشی می شود؛ بنابراین مهم است که والدین نسبت به علائم افسردگی در کودکان و احساسات و خلقیات آن ها آگاه و کنجکاو باشند.
افسردگی در دوران کودکی گاهی اوقات با اضطراب همراه می شود؛ اضطراب وضعیتی است که باعث احساس ترس، نگرانی و وحشت در مورد موقعیت های مختلف روزمره می شود.
اگرچه افسردگی یک وضعیت جدی است، اما با پیگیری به موقع، مراجعه به متخصص حرفه ای و همکاری کودک و والدین با متخصص، قابل درمان است.
علت افسردگی در کودکان
افسردگی در کودکان می تواند دلایل زیادی داشته باشد که برخی از مهم ترین علل آن عبارتند از:
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- مشکلات خانوادگی
- سابقه خانوادگی؛ یعنی مبتلا بودن دیگر اعضای خانواده به افسردگی
- بیماری جسمی
- اتفاقات استرس زا در زندگی
علائم افسردگی در کودکان
علائم افسردگی در کودکان شامل موارد زیر است که والدین باید به این علائم در بچه ها توجه کنند:
- مشکلات رفتاری در مدرسه
- مشکل در تمرکز
- تغییر در عادات غذایی و خواب
- احساس گناه، غم، اندوه، ناامیدی، بی ارزشی و… دارند
- زمان بیشتری را به تنهایی و زمان کمتری را با دوستان می گذرانند
- ممکن است زمان بیشتری را در شبکه های اجتماعی بگذرانند
- کمتر حرف می زنند و کمتر تماس چشمی برقرار می کنند
- از فعالیت هایی که قبلا آن ها را خوشحال می کرد لذت نمی برند
- انرژی و انگیزه پایین حتی برای انجام کارهای ساده
- خستگی دائمی
- تغییرات خلقی، مانند تحریک پذیری
- عدم امیدواری به آینده
- اهمیت ندادن به نظافت شخصی یا ظاهر
- مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر
با کودک افسرده چگونه رفتار کنیم؟
اگر فرزندتان نشانه های افسردگی را دارد، راهکارهای زیر به شما کمک می کند:
1- صبور و مهربان باشید
وقتی کودک بد اخلاق است و بد رفتاری می کند، شما به عنوان والد باید سعی کنید صبور باشید.
می توانید در مورد بهترین کارهایی که می توان در اینجور مواقع انجام داد، از یک درمانگر کودک کمک بگیرید.
برقراری ارتباط آرام و مهربانه با کودک در مواقعی که ناراحت است به او کمک می کند تا حالش بهتر شود و رفتارهای بهتری انجام دهد. انجام چنین کارهایی علاوه بر این که به بچه ها کمک می کند تا احساسات بدشان کم کم کاهش یابد، به آن ها کمک می کند تا ببینند که حتی اگر ناراحت و غمگین هم باشند، باز هم مامان و بابا در کنارش هستند و او را دوست دارند.
2- با کودک در مورد احساساتش صحبت کنید
بچه ها شاید ندانند که چرا انقدر ناراحت و غمگین هستند و چرا همه چیز سخت و ناراحت کننده به نظر می رسد. وقتی والدین با کودکشان درباره احساساتی که دارد صحبت می کنند، در واقع به او اجازه می دهند تا ببیند چه دوران سختی را پشت سر می گذارد و شما در این مسیر برای کمک کردن به او در کنارش هستید، بدون قضاوت به او گوش می کنید، فضای امنی را برایش فراهم کرده اید و حمایت و عشق خود را جایی که امکان دارد به او نشان می دهید.
صرف نظر از آن چه فرزندتان می گوید یا نمی گوید، اگر بیش از دو هفته علائم افسردگی را در او مشاهده کردید با پزشکش صحبت کنید.
3- از وقت گذراندن با کودک لذت ببرید
برای فرزندتان وقت بگذارید و با یکدیگر کارهایی انجام دهید که هر دو از آن لذت می برید؛ پیاده روی کنید، بازی کنید، آشپزی کنید، داستان بخوانید، کاردستی درست کنید، فیلمی که ترجیحا خنده دار است تماشا کنید و هر کار دیگری که به فکرتان می رسد و فکر می کنید حال خودتان و کودک را بهتر می کند را انجام دهید.
اگر می توانید زمانی را در فضای باز بگذرانید، چنین کارهایی به آرامی خلق و خوی کودک را مثبت می کند و کمک می کند تا شما و فرزندتان به یکدیگر نزدیک تر شوید.
4- به پزشک متخصص یا روانشناس مراجعه کنید
اگر چند هفته است که کودک ناراحت است، حتما به پزشک متخصص کودک مراجعه کنید. ناراحت بودن بچه ها همیشه به معنای افسردگی نیست؛ مراجعه به پزشک کمک می کند تا مشکل دقیق کودک را بفهمیم. علائم دیگری که فرزندتان دارد از جمله تغییراتی در خواب، تغییراتی در غذا خوردن، کم شدن فعالیت و انرژی کودک و… را با پزشک در میان بگذارید. علاوه بر آن، اگر تغییری در زندگی روزمره تجربه کرده اید نیز آن را به پزشک اطلاع دهید؛ مثلا کودک اخیرا با یک فقدان و یا یک اتفاق استرس زا مواجه شده است.
پزشک اغلب معاینه فیزیکی انجام می دهد تا بیماری های احتمالی که باعث بروز علائم افسردگی می شود را بررسی کند مانند کم خونی، ضربه مغزی، دیابت، صرع، کم کاری یا پرکاری تیروئید، کمبود ویتامین D و مونونوکلئوز عفونی. در نهایت اگر پزشک افسردگی را تشخیص دهد، در صورت نیاز شما را به یک روانشناس کودک ارجاع می دهد.
همچنین می توانید به یک درمانگر کودک مراجعه کنید. روانشناس کودک با والدین و خود بچه صحبت می کند، سوالاتی می پرسد، به پاسخ های شما با دقت گوش می دهد و پس از تشخیص دقیق مشکل کودک، درباره چگونگی درمان و ادامه روند درمان شما را راهنمایی خواهد کرد.
درمانگران معمولا چند جلسه درمان را پیشنهاد می کنند؛ اگرچه درمان های روانشناسی اغلب زمان بر است اما در طول مسیر پیشرفت خود را خواهید دید.
به طور کلی گزینه های درمانی برای کودکان مبتلا به افسردگی شامل موارد زیر است:
- روان درمانی و مشاوره
- دارو
- ترکیبی از دارو و روان درمانی
5- حمایت از کودک
اگرچه درمان افسردگی موثر است اما ممکن است چند هفته طول بکشد تا تاثیر بگذارد. بنابراین ممکن است کودک از این که بلافاصله پس از شروع درمان احساس بهتری پیدا نکرده است، نسبت به درمان دلسرد شود؛ وظیفه والدین این است که مطمئن شوند فرزندشان از برنامه درمانی پیروی می کند، در درمان حضور پیدا می متد و داروهای تجویز شده را طبق دستور پزشک مصرف می کند.
کارهای دیگری نیز وجود دارد که والدین برای حمایت بیشتر می توانند در خانه انجام دهند:
- بهتر است خودتان و سایر اعضای خانواده درباره افسردگی آگاهی کسب کنید. کودکی که به افسردگی مبتلا است خودش باعث علائمی که دارد نیست؛ یعنی آن چه شبیه تنبلی، بدرفتاری و… به نظر می رسد علائم افسردگی است که با اراده کودک اتفاق نمی افتند.
- کودک باید بداند که احساس ناامیدی از علائم افسردگی است و تصویر دقیقی از واقعیت نیست.
- به جای این که دنبال بهبود باشید، روی نقاط قوت کودک تمرکز کنید و به او کمک کنید تا مشکلات را به گونه ای متفاوت تر ببینند.
- به کودک کمک کنید تا آرام باشد و فعالیت های فیزیکی، خلاقانه و… انجام دهد. همچنین او را تشویق کنید تا بتواند مانند قبل بخوابد، غذا بخورد و یا حتی ورزش کند؛ انجام این کارها خلق و خوی کودک را تغییر می دهد.
- زمان حضور در شبکه های اجتماعی را برای کودک محدود کنید چرا که برقراری ارتباط از طریق پیامک و یا شبکه های اجتماعی، جایگزین مناسبی برای معاشرت حضوری با دوستان و خانواده نیست. حتی گذراندن وقت بیشتر در شبکه های اجتماعی می تواند باعث شود که کودک احساس کند از دیگران جدا شده است.
جلوگیری از ابتلای کودکان به افسردگی
افسردگی می تواند ناشی از تجارب دردناک زندگی و یا ژنتیکی باشد.
واقعیت این است که والدین همیشه نمی توانند جلوی اتفاقات استرس زای زندگی را بگیرند و یا همیشه استرس های فرزندشان را مدیریت کنند؛ اما داشتن یک سبک زندگی سالم، آموزش هایی در حیطه سلامت روان به فرزندان و موارد زیر، می توان تا حدودی به بهبود سلامت روانی کودکان کمک کرد:
- ورزش روزانه
- ایجاد یک محیط امن و حمایتی در خانه و مدرسه
- خواب کافی
- وعده های غذایی متعادل