وزن نگرفتن یکی از مشکلات رایج کودکان است که معمولا والدین متوجه آن می شوند. اگر کودک شما هم دچار کمبود وزن شده است، احتمالا زیاد با خودتان فکر می کنید که چرا فرزندم وزن نمیگیرد؟
وزن نگرفتن کودکان علل زیادی دارد از جمله عدم دریافت کافی کالری، کم غذا بودن کودک، زیاد استفراغ کردن، مشکلات دهانی یا عصبی، مشکلات پانکراس، اختلالات گوارشی، تیروئید و مشکلات متابولیک، بیماری های قلبی، مشکلات کلیوی، اختلالات ژنتیکی و…
افزایش وزن سالم کودک
برای فهمیدن این که کودک به اندازه کافی وزن اضافه می کند یا نه، راهکارهای زیر کمک کننده است:
- نظارت پزشک متخصص اطفال بر نمودارهای رشد کودک
- نظارت بر کالری دریافتی کودک
- عدم وجود اختلالات رشدی
چه زمانی باید نگران کمبود وزن کودک باشیم؟
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند معمولا ۷ یا ۸٪ از وزن تولد خود را در چند روز اول از دست می دهند اما دوباره تا سن ۲ هفتگی وزنی که هنگام تولد داشتند را به دست می آورن و تا پایان یک سالگی باید وزن آن ها تقریبا ۳ برابر وزنی شود که موقع به دنیا آمدن داشتند. به طور کلی نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند، در یک سال اول کندتر وزن اضافه می کنند. با این حال گاهی اوقات ممکن است نوزادان آن طور که انتظار می رود وزن اضافه نکنند.
وزن نگرفتن یکی از مشکلات رایج کودکان است که معمولا والدین، مراقبین اصلی و یا پزشک اطفال با مشاهده این که کودک به خوبی رشد نمی کند و یا وزن او از حد نرمال رشد کودکان تفاوت زیادی دارد، متوجه این موضوع می شوند. اگر برای یک کودک مشکل کاهش وزن تشخیص داده شود، پزشک اطفال کودک را از نظر بالینی بررسی می کند و با پیدا کردن علت اصلی این مشکل، درمان مناسب را ارائه می دهد.
یکی از فاکتورهای مهم برای تشخیص کمبود وزن بچه ها، مقایسه وزن آن ها با قدشان است تا اطمینان حاصل شود که آیا کودک در مقایسه با قد خود، وزن خوبی دارد یا نه. این همبستگی قد و وزن با استفاده از نمودار وزن طول یا نمودار BMI (شاخص توده بدنی) رسم می شود.
گاهی اوقات کودکان نوپا به دلیل فعالیت و تحرک زیادشان دچار کاهش وزن می شوند و وزنشان ممکن است نسبت به قدشان کمتر می باشد اما کودک همچنان با سرعت طبیعی، روند رشد خود را طی می کند. اگر وزن کودک کاهش قابل توجهی با قد او داشته باشد، باید او را نزد پزشک برد تا اقدامات بیشتری انجام داده شود.
چرا فرزندم وزن نمیگیرد؟
دلایل زیادی وجود دارد که باعث وزن نگرفتن کودک می شود. این دلایل عبارتند از:
1- عدم دریافت کالری به اندازه کافی
برای افزایش وزن، کالری دریافتی کودک باید بیشتر از کالری مصرفی او باشد و در ۹۰٪ مواقع علت وزن نگرفتن کودکان این است که به اندازه کافی کالری دریافت نمی کنند و این اغلب زمانی رخ می دهد که کودک به دلایل مختلف علاقه ای به غذا خوردن ندارد و یا والدین نمی دانند که فرزندشان واقعا به چه مقدار کالری نیاز دارد.
عدم دریافت کالری کافی برای نوزادان چند ماهه ممکن است به این دلیل باشد که مادر به اندازه کافی شیر ندارد، مراقبین شیرخشک را به طور نامناسبی مخلوط می کنند و یا شیر کافی به کودک داده نمی شود.
نوزادان سالمی که با شیر مادر تغذیه می شوند معمولا هر ۲ تا ۳ ساعت یک بار شیر می خورند و نوزادانی که با شیرخشک تغذیه می شوند تقریبا هر ۳ ساعت یک بار شیر می خورند. به مرور زمان و با رشد کودک، زمان بین شیر خوردن کودکان بیشتر می شود اما ممکن است برخی از بچه ها کالری مورد نیاز خود را دریافت نکنند که ممکن است به دلیل موارد زیر باشد:
- کودکان خوابالو
برخی از کودکان خوابالو هستند و حتی برای شیر خوردن هم بیدار نمی شوند. والدین می توانند برای بیدار کردن این بچه ها به آرامی پاهای او را قلقلک دهند، پتو یا قنداق او را بردارند و یا پوشکش را باز کنند تا کودک بیدار شود و به او شیر دهند.
- بلد نبودن
نوزادان باید یاد بگیرند که چگونه مکیدن، نفس کشیدن و بلعیدن را با یکدیگر هماهنگ کنند. برخی از بچه ها ممکن است چنین توانایی را دیرتر از سایر کودکان یاد بگیرند و به علت این که نمی توانند شیر بخورند، دچار کمبود وزن می شوند.
- چفت نشدن سینه مادر یا شیشه شیر با دهان کودک
برای تغذیه خوب با شیر مادر باید تا حد امکان قسمت پایینی سینه مادر در دهان کودک قرار گیرد و چفت شود. اگر شما و فرزندتان نمی توانید این کار را به خوبی انجام دهید، از پرستار بیمارستان کمک بگیرید.
- شروع غذاهای جامد
به گفته اکثر متخصصان اطفال، مصرف غذاهای جامد باید از ۶ ماهگی شروع شود. همچنین فراموش نکنید که حتی پس از شروع غذاهای جامد، اکثر کالری دریافتی کودک در طول یک سال اول از طریق شیر مادر و یا شیر خشک تامین می شود. به همین دلیل اگر پس از شروع غذاهای جامد، کودک شروع به از دست دادن وزن کرد، مطمئن شوید که همچنان شیر مادر و یا شیر خشک را تغذیه می کند.
2- غذای کم
به دلایل مختلف ممکن است کودکان کم غذا بخورند و یا غذا به مقدار کمی به آن ها داده شود. این کم غذا خوردن حتی ممکن است در کودکان بزرگتر و یا در جوانان هم وجود داشته باشد.
3- مشکلات دهانی یا عصبی
اگر کودک حساسیت دهانی و یا مشکلات عصبی مانند فلج مغزی و یا شکاف کام داشته باشد ممکن است نتواند به خوبی غذا بخورد. این مشکلات همچنین بر توانایی آن ها برای بلعیدن نیز تاثیر می گذارد.
4- استفراغ کردن
گاهی اوقات کودکان به دلیل این که زیاد استفراغ می کنند، نمی توانند غذا یا شیر خشک را نگه دارند. این مشکل معمولا به دلیل رفلاکس شدید معده و یا برخی از مشکلات عصبی است که باعث کاهش تون عضلانی و انواع اختلالات دیگر می شود.
اکثر نوزادان مبتلا به رفلاکس معده بهبود می یابند و رشد آن ها بدون مشکل ادامه می یابد. نوزادانی که بیش از حد استفراغ می کنند به ندرت دچار تنگی خروجی معده، یعنی تنگی پیلور می شوند؛ این مشکل در کودکان زیر یک سال اتفاق می افتد و نیاز به ارزیابی ویژه که شامل سونوگرافی شکمی است دارد.
5- مشکلات پانکراس
اگر کودک مشکل پانکراس داشته باشد نمی تواند غذا را به درستی هضم کند زیرا ظرفیت پانکراس او کم است و به همین دلیل ممکن است به خوبی وزن اضافه نکند. در این وضعیت کودکان مدفوع های حجیم، کف آلود، شل، بد بو و چرب دارند که از علائم مشکلات پانکراس است مانند فیبروز کیستیک.
6- اختلالات گوارشی
اختلالاتی که روده را درگیر می کند مانند بیماری سلیاک و یا بیماری کرون، می تواند یکی دیگر از علل وزن نگرفتن بچه ها باشد. به عنوان مثال، در بیماری سلیاک علائم زمانی شروع می شود که کودک غذاهای حاوی گلوتن بخورد.
7- تیروئید و مشکلات متابولیک
اگر کودک پرکاری تیروئید داشته باشد کالری زیادی می سوزاند و دچار کمبود وزن می شود.
8- بیماری های قلبی
کودکان مبتلا به اختلالات قلبی که منجر به نارسایی قلبی می شود اگر نتوانند به راحتی نفس بکشند، همچنین نمی توانند به راحتی غذا بخورند.
9- مشکلات کلیوی
نارسایی کلیه و یا اختلالات کلیوی نیز می توانند یکی دیگر از علل کمبود وزن در کودکان باشند اما چنین مشکلی به ندرت منجر به کمبود وزن کودکان می شود.
10- اختلالات ژنتیکی
برخی از کودکان ممکن است دچار هر یک از انواع اختلالات ژنتیکی شوند که بر وزن آن ها تاثیر بگذارد و این مشکلات حتما نیاز به ارزیابی متخصص دارد.
چگونه می توان به وزن گیری کودک کمک کرد؟
کارهای زیادی وجود دارد که می توانید برای افزایش وزن نوزاد انجام دهید:
1- تعداد دفعات شیر دادن به کودک را افزایش دهید
اگر احساس می کنید که تغذیه کودک کم است، تعداد دفعات شیر دادن به او را بیشتر کنید. اگر کودک از شیر مادر تغذیه می کند، مصرف مکمل ها، رازیانه، شنبلیله، خار مریم و خرما، شیر مادر را زیاد می کنند.
2- افزایش کالری دریافتی کودک
برای نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند در نظر بگیرید که شیر پسین را حتما دریافت کنند؛ شیر پسین شیری است که در انتهای شیردهی از سینه مادر خارج می شود و کالری و چربی بیشتری دارد نسبت به شیر پیشین و یا شیری که در ابتدای شیردهی از سینه مادر خارج می شود.
برای نوزادانی که با شیرخشک تغذیه می شوند، با پزشک کودک مشورت کنید که کدام یک از شیرخشک ها کالری بیشتری دارد. گاهی اوقات متخصصین روش هایی را برای مخلوط کردن شیرخشک پیشنهاد می دهند که باعث می شود کالری آن بیشتر شود. در این باره حتما از متخصص کمک بگیرید زیرا استفاده بیش از حد و یا کمبود آب هنگام مخلوط کردن شیرخشک خطرناک است.
اگر کودک هم با شیر مادر و هم با شیرخشک تغذیه می شوند، بهترین کار این است که ابتدا شیر مادر و سپس شیرخشک به او بدهید.